41
hliðar hlutastarfa og áhrif þeirra á stöðu kynjanna. .
Hlutfall kvenna sem vinnur hlutastörf er hæst í Noregi (36%), næsthæst í Svíþjóð (31%), þá í Danmörku (29%), á Íslandi (26%) og lægst í Finnlandi (16%). Karlar í hlutastörfum eru mun færri ... alls staðar á Norðurlöndunum, eða um 10% í Noregi þar sem hlutfallið er hæst og um 6% á Íslandi þar sem hlutfallið er lægst. .
Í rannsókninni voru bæði kynin spurð hver væri ástæða þess að þau væru í hlutastarfi. Á bilinu 30–48% kvenna sögðu
42
markmiðinu um norræn samfélög velferðar, réttlætis og lýðræðis. Í dag mælist kynjajafnrétti hvergi meira en á Norðurlöndunum. Markmið samstarfsins hefur frá upphafi verið að auka kynja- jafnrétti á Norðurlöndunum og að norrænu ríkin taki í sameiningu virkan ... Wallström, Vigdísi Finnbogadóttur og fleirum. Umræðustjóri: Bogi Ágústsson, frétta- og sjónvarpsmaður..
11.00 Leit að kyni – á öllum Norðurlöndum. Það eru margir ... um kyn og lýðræði.
13.45 Hege Skjeie, prófessor í stjórnmálafræði við Háskólann í Ósló og félagi í norsku framkvæmdanefndinni um 100 ára kosningarétt kvenna ... . Endurspeglar fulltrúalýðræðið þjóðina?.
14.15 Viðbrögð og umræður um kyn og lýðræði
43
rétt kvenna og karla kveða á um að allir einstaklingar skuli eiga jafna möguleika óháð kyni. Þar er ekki eingöngu átt við launamun kynjanna heldur einnig að jafna áhrif, bætta stöðu kvenna og aukna möguleika þeirra í samfélaginu. Síðast en ekki síst ... kynjanna mældist 16 prósent árið 2016 þrátt fyrir að 60 ár séu liðin frá gildistöku fyrstu laga um launajöfnuð kvenna og karla.
Lagaramminn er skýr og þarfnast ekki athugunar en dugar heldur skammt þar sem lögum er ekki fylgt eftir.
Arfleið ... fyrri tíma enn ráðandi.
Af sögu menntunar á Íslandi má ráða hversu ójöfn staða kynjanna hefur í reynd verið. Menntun kvenna þótti ekki sjálfsögð og þurfti lagabreytingu árið 1886 til að stúlkum leyfðist að þreyta próf – ekki sitja skóla ... að hvetja konur til náms í greinum sem teljast til hefðbundinna karlastarfa heldur er mikilvægt að skólakerfið allt sé meðvitað um stöðu kynjanna almennt í samfélaginu. Jafnrétti verður ekki náð með örfáum konum sem bjóða kynjakerfinu birginn
44
og karla á norðurheimskautssvæðinu skoðaðar í víðum skilningi og athyglinni m.a. beint að aðgangi og yfirráðum auðlinda, þátttöku kynjanna í ákvarðanatöku og stjórnmálum, byggðaþróun, öryggi og almennri velferð. Tilgangurinn er að stuðla að víðtækri ... samantekt að henni lokinni, verði lagður grunnur að áframhaldandi samstarfi þeirra mörgu hagsmunaaðila sem rannsaka, kenna, miðla og stuðla að jafnrétti kynjanna á norðurslóðum.
Gunnar Bragi Sveinsson utanríkisráðherra
45
að meginástæða launamunar kynjanna sé hinn kynskipti vinnumarkaður og vanmat á störfum kvenna. Í nýlegri rannsókn á launamun karla og kvenna frá Hagstofunni segir : „Kynbundin skipting vinnumarkaðarins í störf og atvinnugreinar skýrir að miklu leyti þann ... vinnumarkaði og kerfisbundnu vanmati á hefðbundnum kvennastörfum. Eitt af markmiðum þróunarverkefnis um virðismat starfa var að búa til verkfæri/kerfi sem gæti fangað jafnvirðisnálgun jafnréttislaga og stuðlað að launajafnrétti kynjanna. Sonja Ýr Þorbergsdóttir ... , sagði í ávarpi sínu ekki hægt að bíða mörg ár i viðbót eftir launajafnrétti kynjanna, enda liðin meira en 60 ár frá því að launajafnrétti hafi verið leitt í lög hér á landi. Hún sagði kjarasamninga mikilvægt tæki til að flýta mikilvægum samfélagslegum ... - og mannauðssýslu ríkisins, Kolbrún Halldórsdóttir, formaður BHM, Magnús Þór Jónsson, formaður KÍ, og Sonja Ýr Þorbergsdóttir, formaður BSRB..
Launajafnrétti kynjanna hefur lengi verið eitt af helstu baráttumálum BSRB
46
kynjanna. .
Rætt var um kynskiptan vinnumarkað, skakkt verðmætamat kvennastarfa og hvernig má leiðrétta það. Þá var mjög fróðlegt að heyra frá stöðu jafnréttis á vinnumarkaði í Slóvakíu en vinnumarkaðurinn
47
á andlega líðan og fjárhagsstöðu barnafjölskyldna, atvinnuþátttöku, starfsþróunarmöguleika og launamun kynjanna. Þetta er samfélagslegt vandamál sem sveitarfélögin í landinu þurfa að bregðast við.
Inntökualdur á leikskóla getur verið allt frá níu ....
Það er óásættanlegt að ekki sé jafnræði með foreldrum á landinu þegar kemur að þessari grunnþjónustu. Sveitarfélögin verða að tryggja að hún sé í lagi.
Það er lítill hvati til barneigna ef þær ýta undir misrétti kynjanna, fela í sér margra mánaða tekjuleysi
48
Óleiðréttur launamunur kynjanna á Íslandi var 18,3% árið 2014 og hefur minnkað frá fyrra ári úr 19,9%. Munurinn var 19,9% á almennum vinnumarkaði en 13,2% hjá opinberum starfsmönnum, þar af var munurinn 14,1% hjá ríki og 6,7
49
hefur ekki framkvæmt áhættumat og 12 prósent hafa ekki unnið áætlun um forvarnir líkt og þeim er skylt að gera.
Stjórnendur telja almennt að mikil áhersla sé lögð á jafnrétti kynjanna á þeirra vinnustöðum. Þrátt fyrir það hefur um helmingur þeirra enga ... að öryggi starfsfólks og jafnrétti kynjanna verði stóreflt líkt og hefur verið skýr krafa #metoo kvenna. Einnig þarf að breyta lögum til að stuðla að því að atvinnurekendur framfylgi skyldum sínum þannig að það varði þá háum sektum ef þeir sinna
50
Niðurstöður úr norræna rannsóknarverkefninu; Hlutastörf, kyn og dreifing tekna, verða kynntar á norrænni ráðstefnu um jafnrétti á vinnumarkaði 12. nóvember. Erlendir og hérlendir fyrirlesarar fjalla ... um jafnlauna- og vinnumarkaðsmál. Norræna rannsóknarverkefninu Hlutastörf, kyn og og dreifing tekna (s. Deltid, kön och ekonomisk fördeling) lauk um mitt ár 2014 og verða niðurstöður þess kynntar á ráðstefnu um hlutastörf og áhrif þeirra á jafnrétti
51
til að ræða og skipuleggja aðgerðir í þágu jafnréttis kynjanna, heilsujöfnuðar ásamt efnahagslegum og félagslegum jöfnuði.
Þingin fara fram í kjölfar heimsfaraldurs kórónaveiru. Faraldurinn hefur varpað ljósi á ójafna stöðu kynjanna á vinnumarkaði
52
kynjanna þar sem konur eru líklegri til að minnka við sig vinnu en karlar eða lengja fæðingarorlof. Þessi staða festir í sessi hefðbundnar (og úreltar) hugmyndir um umönnunarhlutverk kvenna því þær axla almennt meginábyrgð á bilinu með tilheyrandi ... launalækkun eða launatapi. Það stuðlar að launamun kynjanna. Bilið veldur barnafjölskyldum um allt land miklum vandræðum og oft tekjumissi þar sem margar hverjar þurfa að hagræða vinnu í marga mánuði, greiða mun hærri gjöld fyrir þjónustu dagforeldra ef sú
53
mörgum orðum um það hve mikil áhrif þetta hefur á stöðu kynjanna á vinnumarkaði, launamuninn og starfsframa kvenna. . Ljóst má vera að jöfn skipting fæðingarorlofs á milli foreldra er lykilforsenda þess að jafna stöðu kynjanna á vinnumarkaði ... er lögð áhersla á jafnrétti kynjanna. Þar segir að lenging fæðingarorlofs og hækkun hámarksgreiðslna verði sett verði á dagskrá í samtali stjórnvalda og aðila vinnumarkaðarins. Einnig að lenging fæðingarorlofs sé mikilvægt framlag ríkisins til að brúa megi
54
árum.
Lífseig aðgreining kynjanna er enn fyrir hendi í annars vegar vel launuð karlastörf og hins vegar illa launuð kvennastörf. Það á til dæmis við um umönnunarstörf sem konur unnu áður launalaust heima hjá sér en sinna nú í láglaunastörfum ... . Þá er einnig grunnt á úreltum hugmyndum um fyrirvinnuhlutverk karla.
Vanmat á störfum kvennastétta byggir almennt ekki á ásetningi um að mismuna skuli kynjunum eða meðvitaðri hlutdrægni heldur er það afleiðing af sögulegum, menningarlegum ... hafa á launamun kynjanna.
Að stuðla að þekkingaruppbyggingu og vitundarvakningu.
Við getum ekki beðið eftir því að vanmat á störfum kvenna hverfi af sjálfu sér. Við verðum að grípa til aðgerða til að breyta hugsunarhætti okkar allra
55
- og almannaheillarsamtökum. Markmið þingsins er að hraða jafnrétti kynjanna og valdefla konur og stúlkur með því að berjast gegn fátækt, styrkja stofnanir og undirbyggja velferð. . BSRB og Stígamót stóðu fyrir viðburði á þinginu um kröfur Kvennaverkfallsins og samspil ... . Það var því mjög ánægjulegt að fá að deila sögu, kröfum, kveikju og framkvæmd verkfallsins á þessum vettvangi þar sem stjórnvöld og hvers kyns hagsmunasamtök sem vinna að jafnréttismálum koma saman,“ sagði Sonja Ýr um viðburðinn. „Við reyndum að koma gestum ... , við. . .
Fulltrúar BSRB tóku einnig þátt í hringborði um launamun kynjanna þar sem var fjallað um leiðir til að loka launamuninum, sérstaklega með tilliti til vanmats á virði kvennastarfa. Sonja Ýr deildi þar áherslum og árangri BSRB hvað varðar jafnlaunastaðalinn
56
síðustu viku af fiskeldi sýndu fram á. Eða mögulega er raunverulega ástæðan sú að við búum enn í mjög kynjuðu samfélagi þar sem karlar sem njóta valda á grundvelli peninga, nýta stöðu sína til að vinna gegn jafnrétti kynjanna hvort heldur sem er varðandi ... hafði það hlutfallslega meiri áhrif á opinbera markaðnum en þeim almenna. Þeir hópar sem hækkuðu hlutfallslega mest á síðasta kjarasamningstímabili voru konur. Þannig má ætla að lítillega hafi dregið úr launamun kynjanna þar sem laun þeirra eru almennt lægri en annarra ... . Það er afar jákvæð þróun en þó er enn langt í land til að tryggja launajafnrétti kynjanna hér á landi.
Kjarni málsins.
Umræðan hér á landi á það til að vera í fyrirsagnastíl og stundum ekki á rökum reist. Nýjasta útspil Félags atvinnurekenda ... þeirra fáu. Við verðum að byggja á staðreyndum en ekki kreddum. Þá verður baráttan fyrir jafnrétti kynjanna að vera í forgrunni en ekki hagsmunabarátta fjársterkra karla sem vilja verja völd sín.
. Höfundur er Sonja Ýr Þorbergsdóttir, formaður BSRB.
.
57
taki til áranna 2015–2020 en verði endurskoðuð og uppfærð í lok árs 2018. Sérstaklega er tekið fram að tillagan hafi verið unnin með jafnrétti á vinnumarkaði að leiðarljósi, þar með töldu jafnrétti kynjanna, auk áherslu á jöfn tækifæri ólíkra ... verði úr kynbundnu náms- og starfsvali.
Þátttakendum á vinnumarkaði verði ekki mismunað, hvorki beint né óbeint, svo sem á grundvelli kyns fötlunar, skertrar starfsgetu, aldurs, kynþáttar
58
hér..
Aðspurt um kjaramálin sagði Elín Björg að fyrir utan bættan kaupmátt launa væri áhersla m.a. lögð á að stytta vinnuviku, endurskoða málefni og vinnutíma vaktavinnufólks, jafna laun kynja, varanlegan húsaleigumarkað og jafnframt umhverfismálin. Viðtalið
59
Verðmætamat, viðmið og gildi. Sóley Tómasdóttir, kynja- og fjölbreytileikafræðingur hjá Just Consulting.
Verðmætamat kvennastarfa, kynning á vinnu starfshóps um endurmat á virði kvennastarfa. Heiður Margrét ... eftir að launajafnrétti var leitt í lög. Íslenskar og erlendar rannsóknir sýna að kynskiptur vinnumarkaður er ein helsta skýringin á launamuni kynjanna. Síðustu ár hefur ýmislegt áunnist í vinnu gegn kynbundnum launamun en áherslan hefur almennt verið á að leiðrétta
60
Ísland skipar 1. sæti á lista World Economic Forum 2014 þar sem jafnrétti kynjanna er mælt með hliðsjón af fjórum atriðum. Þetta er í sjötta skiptið í röð sem Ísland skipar