61
um ótekið orlof og frítökurétt.
Hér á landi gilda tvær tilskipanir Evrópusambandsins á grundvelli EES-samningsins sem fela í sér tiltekin réttindi launafólks. Annars vegar tilskipun nr. 89/391 um aukið öryggi og heilbrigði launafólks og hins vegar ... tilskipun nr. 2003/88 um ákveðna þætti er varða skipulag vinnutíma. Þessar tilskipanir tryggja margvísleg réttindi og meðal þeirra er dagleg lágmarkshvíld starfsmanna og vikulegir frídagar en einnig sá áskilnaður að tilgreina skuli uppsafnaðan frítökurétt
62
Starf trúnaðarmanna á vinnustöðum getur verið mikilvægur hlekkur í að auka jákvæðni og skilning á réttindum og skyldum starfsmanna og því mikilvægt að yfirmenn skilji hlutverk þeirra. Þetta var meðal þess sem fram kom á ráðstefnu BSRB ... fyrir um 150 trúnaðarmenn aðildarfélaga bandalagsins sem haldin var nýverið.
Í erindum framsögumanna kom fram að ekki aðeins er starf trúnaðarmanna til þess fallið að auka skilning samstarfsmanna á réttindum þeirra og skyldum heldur skapar starfið
63
þarf að koma í gegn breytingum á lögum um lífeyrismál opinberra starfsmanna þannig að þær skerðingar á áunnum réttindum sem Alþingi samþykkti fyrir jól verði leiðréttar og að staðið verði að fullu við samkomulagið frá 19. september,“ segir hún.
Elín ... ekki að samkomulagi sem gert var við bandalög opinberra starfsmanna um lífeyrismál.
BSRB tók fullan þátt í þeirri vinnu, en ávallt á þeim forsendum að áunnin réttindi sjóðfélaga yrðu jafn verðmæt fyrir og eftir breytingarnar. Í samkomulagi sem undirritað ... þarf að koma í gegn breytingum á lögum um lífeyrismál opinberra starfsmanna þannig að þær skerðingar á áunnum réttindum sem Alþingi samþykkti fyrir jól verði leiðréttar og að staðið verði að fullu við samkomulagið frá 19. september. Það þarf ekki að vera flókið
64
þarf að koma í gegn breytingum á lögum um lífeyrismál opinberra starfsmanna þannig að þær skerðingar á áunnum réttindum sem Alþingi samþykkti fyrir jól verði leiðréttar og að staðið verði að fullu við samkomulagið frá 19. september,“ segir hún.
Elín ... ekki að samkomulagi sem gert var við bandalög opinberra starfsmanna um lífeyrismál.
BSRB tók fullan þátt í þeirri vinnu, en ávallt á þeim forsendum að áunnin réttindi sjóðfélaga yrðu jafn verðmæt fyrir og eftir breytingarnar. Í samkomulagi sem undirritað ... þarf að koma í gegn breytingum á lögum um lífeyrismál opinberra starfsmanna þannig að þær skerðingar á áunnum réttindum sem Alþingi samþykkti fyrir jól verði leiðréttar og að staðið verði að fullu við samkomulagið frá 19. september. Það þarf ekki að vera flókið
65
Réttindi flugfarþegar til aðstoðar og skaðabóta frá flugfélögum þegar seinkun verður á flugi eða það er fellt niður gilda líka þó seinkun eða niðurfelling er vegna verkfalls starfsmanna samkvæmt nýlegum úrskurði Samgöngustofu ....
Þegar seinkun verður á flugi geta farþegar átt rétt á aðstoð og skaðabótum frá flugfélagi. Um þessi atriði gilda sérstakar evrópureglur og er um að ræða staðlaðar skaðabætur. Til þess að eiga þessi réttindi þarf farþegi að hafa verið búinn að staðfesta skráningu
66
njóta engra réttinda og er gert að skila atvinnurekendum sínum vegabréfum
við komuna til landsins. Aðbúnaður verkafólksins er mjög bágur og laun gjarnan
langt fyrir neðan það sem áður hafði verið samið um. Vegna hinna mjög sérstöku
og ströngu laga ... kjör og réttindi með kjarasamningum
67
fyrr í dag sagði Sharan Burrows, aðalritari ITUC, frá niðurstöðum nýrrar athugunar ITUC, eins konar vísitölu samtakana um réttindi launafólks. Þar er löndum heimsins skipt upp í sex flokka eftir réttindum launafólks og stöðu verkalýðshreyfinga innan
68
aðildarfélaga komist í gott frí í sumar eftir viðburðaríkan og á tíðum strembinn vetur með kjarasamningum, kórónaveiru og öðrum erfiðum verkefnum. Við bendum á nýjan vinnuréttarvef BSRB þar sem leita má svara við ýmiskonar álitamálum varðandi réttindi opinberra
69
má svara við ýmiskonar álitamálum varðandi réttindi opinberra starfsmanna
70
ráðning sé meginreglan og að tímabundnar ráðningar séu eins konar undantekning frá því að fastráða starfsfólk.
Um réttindi tímabundið ráðinna starfsmanna gilda sérstök lög sem tryggja að þeir njóti hvorki hlutfallslega lakari kjara né sæta lakari ... meðferð en starfsfólk með ótímabundna ráðningu. Þegar starfsfólk er ráðið í tímavinnu er hins vegar staðan önnur, og eru kjör þeirra almennt lakari en starfsfólks sem ráðið er til starfa á mánaðarlaunum. Engin sérstök lög hér á landi tryggja réttindi ... tímavinnustarfsmanna en um réttindi þeirra er fjallað í kjarasamningum.
Í kjarasamningum BSRB við ríkið og sveitarfélög er fjallað um það hvenær heimilt sé að ráða starfsfólk í tímavinnu. Í kjarasamningi við ríkið er það í eftirfarandi tilvikum ... reynt að svara því í stuttu máli. Í raun má segja að réttindi séu að vissu leyti frábrugðin starfsmönnum sem ráðnir eru á mánaðarlaunum. Þannig er til dæmis veikindaréttur og réttur til uppsagnarfrests lakari en tímakaup er almennt hærra ... og sveitarfélaga njóta almennt þeirra réttinda að óheimilt sé að segja þeim upp án málefnalegra ástæðna og séu ástæður uppsagnar vegna atriða er varða starfsmanninn sjálfan þá ber almennt að veita honum áminningu áður en til uppsagnar kemur.
Tímavinnufólk
71
Á nýjum vef, sem lagar sig að sjálfsögðu að öllum snjalltækjum og tölvum, getur þú lesið fréttir af starfseminni, pistla eftir forystufólk bandalagsins og skoðað réttindi opinberra starfsmanna á vinnuréttarvefnum.
Allt efnið á gamla vefnum
72
réttinda. Heildarsamtök opinberra starfsmanna hafa tekið þátt í þeirri vinnu enda miklir hagsmunir í húfi. Það er skýr krafa BSRB að ef jafna á lífeyrisréttindi á milli almenna og opinbera vinnumarkaðarins þurfi laun opinberra starfsmanna að hækka ... . .
„BSRB mun ekki samþykkja neinar breytingar á lífeyriskjörum opinberra starfsmanna nema tryggt sé að ekki verði hróflað við þegar áunnum réttindum. BSRB tekur þátt í vinnunni við að búa til samræmt lífeyriskerfi til að koma sínum sjónarmiðum á framfæri
73
á ríkissjóð eru skoðuð er nauðsynlegt að setja hlutina í samhengi. Á bak við reiknaða stærð yfir áfallnar skuldbindingar eru réttindi tugþúsunda sjóðfélaga. Ef ekki væri fyrir þessi réttindi þá þyrfti ríkið að greiða umtalsverðar viðbótarfjárhæðir ... úr almannatryggingum. Stjórn LSR lét tryggingastærðfræðing reikna út þetta samspil. Niðurstaðan var að reikna má með að sparnaður í almannatryggingarkerfinu vegna réttinda sjóðfélaga hjá B-deild LSR nemi 123 milljörðum kr. Jafnframt var niðurstaða þessara útreikninga
74
þeirra til að hafa áhrif á réttindi
félagsmanna. .
Fulltrúar
atvinnurekenda innan ILO, þar með talið norrænir fulltrúar, vilja ekki lengur
fylgja þessari túlkun ... aðferðarfræði atvinnurekenda til að veikja ILO og réttindi
launfólks eru nú þegar ljósar. Í Búrma, þar sem ekki er fyrir hendi nokkur
innlendur verkfallsréttur, vísa atvinnurekendur nú til deilunnar innan ILO og
berjast gegn réttindum launamanna til verkfalla
75
en ríkisstjórn Finnlands vill draga verulega úr framlögum til velferðarmála, takmarka mjög yfirvinnu og draga úr yfirvinnukaupi ásamt því gera breytingar á réttindum launafólks.
76
Ágætu félagar, til hamingju með daginn!.
Dagurinn í dag, fyrsti maí, er haldinn hátíðlegur um heim allan með öllu launafólki og minnir okkur á mikilvægi samstöðunnar. Ávinningur samstöðu eru öll þau réttindi sem eru sjálfsögð í dag ... . Að eiga samningsrétt, veikindarétt, fara í fæðingarorlof, launað orlof og margt fleira. Þessi réttindi fengust eftir að miklar fórnir höfðu verið færðar og kostuðu oft hörð átök.
Samtök launafólks eru ekki smá eða kraftlítil - þau eru stór og búa ... , í það að reka heilbrigðisþjónustuna og félagsleg kerfi.
Alltaf þarf að minna á að kjarasamningar og löggjöf tryggja launafólki réttindi og bætur. Við getum nefnt grundvallarréttindi eins og föst laun, hvíldartíma og frídaga eða veikindarétt ... og uppsagnarfrest. En þetta eru líka fæðingar- og foreldraorlof, reglur um mannsæmandi aðbúnað á vinnustað og rétt til atvinnuleysisbóta. Þetta eru allt sjálfsögð réttindi launafólks í dag. En öll þessi réttindi, og fjölmörg önnur, eru ávöxtur samstöðu, átaka ... er upp á stutt námskeið, 60-324 klukkustunda. Einnig er starfsnám á framhaldsskólastigi iðulega það stutt að það nær ekki lögvernduðum réttindum til viðkomandi starfs. Sem rímar við gamla kvennaskólaformið sem var yfirleitt tveggja anna nám sem ekki gaf formleg
77
rannsóknir sýna jafnframt að konur bera í meira mæli ábyrgð á umönnun barna vegna veikinda og skólafría. Í þeim löndum þar sem stefnumótun stjórnvalda miðar að því að vera fjölskylduvæn og stuðla að réttindum kvenna, dregur saman með konum og körlum ... verkefnisins að nálgast kynjajafnrétti á vinnumarkaði út frá umönnunarbyrði barna og skoða með heildrænum hætti hvort uppbygging innviða samfélagsins þegar litið er til skólakerfisins samræmist réttindum foreldra til orlofs og veikindaréttar vegna barna
78
nefnir í því sambandi starfsemi ÁTVR og RÚV, rekstur ráðherrabíla, fækkun sendiráða og pólitískra aðstoðarmanna ráðherra. Í því ljósi er umhugsunarefni að hópurinn skuli líta svo á skerðing réttinda hjá starfsfólki ríkisins sé ekki pólitískt mál ....
. Undanfarin ár hafa sérhagsmunahópar atvinnurekenda á almennum vinnumarkaði gert þá kröfu að ákvæði um áminningu verði fellt úr starfsmannalögum. Meginröksemdirnar hafa verið að jafna þurfi réttindi milli almenna og opinbera vinnumarkaðarins og auka hagkvæmni
79
Nemendur kynnast starfsemi stéttarfélagsins, réttindum félagsmanna.
Nemendur læra á innihald og uppbyggingu kjarasamninga og helstu túlkun á þeim.
Nemendur kynnast sjóðum félagsins og réttindum félagsmanna ... um vinnurétt og hvernig þau styðja kjarasamninga og hvernig íslenskur vinnumarkaður er upp byggður.
Lögð er áhersla á rétt launamanna t.d. til fæðingarorlofs, atvinnuleysistrygginga og ýmis þau réttindi í lögum og reglugerðum sem íslenskur
80
og það sama á við um réttindi í lífeyrissjóði sem taka mið af atvinnuþátttöku og launastigi yfir starfsævina.
.
Mynd: Heildartekjur karla og kvenna 67 ára og eldri á mánuði árið 2023 – meðaltal og miðgildi ... í ellinni. Konur eru þó fjölmennari í þeim hópi. Meirihluti lífeyrisþega fær greiðslur fá almannatryggingum og konur fá að jafnaði hærri greiðslur en karlar því þær eiga minni réttindi í lífeyrissjóði ... fjármagnstekna. Þegar breytingar eru gerðar á almannatryggingakerfinu eða réttindum í lífeyrissjóðum er mikilvægt að huga að því að þær leiði ekki til enn frekari tekjumunar karla og kvenna.
.
Greinin birtist á Vísi 28.06.2025