281
fyrir langtímaáætlunum, enda er ekki erfitt að spá fyrir um þörf á íbúðum í ekki fjölmennara landi. Það þarf að byggja rétt magn af húsnæði í samræmi við þarfir eftir fjölskyldugerð, aldri, landssvæðum og öðrum þáttum. Uppbyggingin þarf að vera stöðug en þannig má koma ... húsnæðisöryggi, hvort sem er til eignar eða leigu. Lóðaframboð þarf að vera í takti við þörf á nýbyggingum og samspil húsnæðisstuðningskerfanna á að virka með þeim hætti að húsnæðiskostnaður nemi ekki meiru en fjórðungi af ráðstöfunartekjum heimila. Taka ... og að húsnæðiskostnaður verði ekki meiri en fjórðungur af tekjum. Við í verkalýðshreyfingunni erum tilbúin til verka.
Sonja Ýr Þorbergsdóttir formaður BSRB.
Drífa Snædal forseti ASÍ ....
Við viljum að sett verði langtímamarkmið um að eigi síðar en árið 2030 búi allir við húsnæðisöryggi. Það er í samræmi við Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna sem Ísland hefur undirgengist. Húsnæðisöryggi telst til grundvallarmannréttinda og í því felst að fólk ... . Um þessi markmið verðum við öll að sameinast og hafa þau að leiðarljósi þegar útfærðar verða bæði skammtíma- og langtímaaðgerðir til að leysa húsnæðisvandann.
Ábyrg húsnæðisuppbygging.
Í gegnum tíðina hefur verkalýðshreyfingin ekki látið sitt
282
Við tökum þátt í baráttunni fyrir bættum lífskjörum með því að vera í stéttarfélögum og taka þátt í starfsemi þeirra. Við tökum þátt með því að taka að okkur að vera trúnaðarmenn á vinnustöðum. Við tökum þátt með því að kjósa um samninga og forystufólk okkar ... heldur áfram þrátt fyrir að það sé löngu ljóst að það er þvert á vilja þjóðarinnar. Almannaþjónustan á að vera rekin á þeim grunni að einstaklingar greiði inn eftir efnum og taki út eftir þörfum. Við sættum okkur ekki við samfélag þar sem hinir efnameiru ... sem launafólk hefur náð með sameiginlegri baráttu fyrir bættum kjörum. En við erum líka hér til að sýna samstöðu og sýna að við erum tilbúin að halda baráttunni áfram. Við ætlum okkur að halda áfram að jafna kjörin og tryggja að hér á Íslandi verði réttlátt ... . Ekki á næstunni. Núna!.
Við verðum að skapa samfélag þar sem störf eru metin að verðleikum, samfélag þar sem allir njóta sömu virðingar, möguleika og tækifæra óháð kyni, fötlun, uppruna, kynhneigð, kynvitundar, kyneinkenna, kyntjáningar, aldri, búsetu ... samfélag fyrir okkur öll. Þess vegna verðum við að standa þétt saman í baráttunni áfram.
Kæru félagar, til hamingju með daginn!.
Sonja Ýr Þorbergsdóttir, formaður BSRB, flutti ávarpið á baráttufundi verkalýðsins á Ingólfstorgi
283
kjarabætur fyrir launafólk.
Ekki einungis þær sem birtast í launaumslaginu.
Heldur einnig þær sem birtast í mikilvægum samfélagsbreytingum sem varða okkur öll.
.
Caroline Siemsen kann að vera óþekkt nafn í dag en samfélagsgerðin ... , næstu árin og áratugina tókst þeim að bæta líf þúsunda – og tryggja bjartari framtíð næstu kynslóða.
Svo á þessum degi er vert að muna að ekkert stendur í stað. Allar framfarir þarf að verja – til að auka hamingju og öllum til heilla ... enda erum við að verja grundvallarrétt launafólks um sömu laun fyrir sömu störf.
Vinnan skapar auðinn!. . Þessi setning hefur endurrómað í 100 ár en samt tönglast fólk enn þann dag í dag á þeirri staðleysu að það sé atvinnulífið sem skapi ... þarf fátækt með því að hækka lægstu laun verulega og gera þá kröfu að fólk geti lifað af grunnlaunum sínum. Við verðum að tryggja starfsumhverfi sem slítur fólki ekki út fyrir aldur fram og tryggja fjögurra daga vinnuviku hjá öllu launafólki ... !.
Það er fjarstæðurkennt að árið 2023 séu kjarasamningsviðræður 11 aðildarfélaga BSRB og Sambands íslenskra sveitarfélaga í svo hörðum hnút að grípa þurfi til verkfalla til að knýja fram sömu laun fyrir sömu störf. Sveitarfélög landsins, sem berja sér á brjóst
284
verði möguleikar foreldra til að verja gæðatíma með fjölskyldunni aukinn, til dæmis með því að lengja fæðingarorlofið. Þá þarf að lögfesta rétt barna til öruggrar gjaldfrjálsrar dagvistunar af hálfu hins opinbera strax og fæðingarorlofi lýkur ....
Vinnuvikan verði 35 stundir.
Langur vinnudagur hefur neikvæð áhrif á samþættingu fjölskyldulífs og vinnu. BSRB stefnir á að stytta vinnuvikuna úr 40 stundum í 35 án launaskerðingar og að vinnuvika vaktavinnufólks verði 80 prósent af vinnutíma ... er fjallað um þau verkefni hér..
Dregið verði úr árekstrum milli skóla og vinnu.
BSRB telur einnig mikilvægt að skoða betur samspil atvinnulífs, skóla og heimila með það að markmiði að draga úr árekstrum og minnka álagið á launafólk
285
ríkisins eigi að vera sé ekki lengur til staðar. Reglulega hefur gróflega verið vegið að starfsheiðri starfsmanna ríkis og sveitarfélaga – fólks sem einmitt sinnir þeim störfum sem við byggjum samfélagsgerð okkar á. Opinberlega er talað um að leita verði ... vangaveltur um í hvaða átt samfélag okkar stefnir. Fram til þessa hefur almenn samstaða ríkt um hvert grunnhlutverk ríkisins á að vera. Það er að veita öllum heilbrigðisþjónustu og umönnun sem á þurfa að halda, tryggja öryggi og veita menntun óháð efnahag
286
og tilvonandi ráðherra, sem sagði nýverið á opnum fundi að það versta við að verða þingkona væri að verða um leið opinber starfsmaður - upp á aðra komin. Sonja Ýr svarar henni fullum hálsi eins og henni einni er lagið ... . „ Hátt hlutfall opinberra starfsmanna er einkennandi fyrir Norðurlöndin einfaldlega þar sem þau kenna sig við velferð. Ég hélt að það væri samfélagslegur sáttmáli um það, að eftir því sem okkur vegnar betur í þessu landi þá aukast kröfurnar okkar ... um þjónustu frá hinu opinbera.”.
Sonja og Guðrún tókust á um hvar verðmæti verða til í samfélaginu. Sonja blés á staðhæfingar atvinnulífsins um að verðmæti verði eingöngu til á einkamarkaði ... . Því verðmæti á einkamarkaði verði sannarlega ekki til án góðra menntastofnanna, innviða og heilbrigðisþjónustu. Um samspil sé að ræða..
„Ef við skoðum tölur Kjaratölfræðinefndar þar sem allir aðilar ... á opinbera markaðnum en á einkamarkaði vegna þess álags sem störfin fela í sér, í heilbrigðisþjónustunni erum við starfsstéttir eins og sjúkraliða, hjúkrunarfræðnga og lækna sem hafa mörg hugsað sér að hætta á næstu mánuðum, og ef þau myndu einfaldlega hætta
287
á kjörtímabilinu og áherslu stjórnvalda á aðhaldsaðgerðirnar þurfi að skoða í því ljósi. Markmið ríkisstjórnarinnar virðist vera að minnka hlutdeild ríkissjóðs í landsframleiðslunni sem muni bitna á opinberri þjónustu, tilfærslukerfunum og fjárfestingum á næstu ... dugi ekki ein og sér. Því verði stjórnvöld að útfæra frekari aðgerðir til að skapa störf.
„BSRB bendir á að það er hægt að skapa góð störf, bæði tímabundið og til lengri tíma, í heilbrigðiskerfinu, félags- og velferðarþjónustu, skólakerfinu ... kallar eftir því að atvinnuleysisbætur verði hækkaðar. Þannig megi koma til móts við fólk sem eigi erfitt með að láta enda ná saman og á sama tíma muni sú aðgerð skila sér í aukinni einkaneyslu og þar með hagvexti. Í umsögninni er einnig hvatt ... til þess að tímabil atvinnuleysistrygginga verði lengt tímabundið í fjögur ár til að koma í veg fyrir að fólk detti út af bótum og þurfi að leita til sveitarfélaganna eftir fjárhagsaðstoð.
Óskynsamlegt markmið.
BSRB lýsir furðu á þeirri áherslu
288
eða aðrar aðgerðir til að stuðla að jafnrétti og jöfnuði. Verkefni sem ættu að vera í forgangi og eiga það almennt sameiginlegt að vera af félagslegum toga. Þessi ríka áhersla á niðurgreiðslu skulda endurspeglar skakka forgangsröðun ráðandi afla.
Baráttan ... í öllum þessum málaflokkum er ein og sama baráttan og það þarf að tengja saman punktana þar á milli. En lausnirnar verða að vera fyrir öll - ekki bara sum.
.
Kæru félagar,.
Háir vextir og verðbólga hafa verið okkur ofarlega í huga ... og misrétti.
Við ætlum ekki að hlusta á bábilju um að meðaltöl mælinga sýni okkur að ekkert þurfi að aðhafast. Það ætti að vera öllum ljóst að margir lifa ansi langt frá hinu svokallaða meðaltali.
Við ætlum ekki heldur að samþykkja að eingöngu ... og samstöðu. Öllum hópum fólks af erlendum uppruna hefur verið grautað saman og kynt undir skoðanir um að þau séu byrði á samfélaginu þegar raunin er sú að hér tökum við á móti frekar fámennum hópi flóttafólks og umsækjenda um alþjóðlega vernd sem leitar ... tveimur störfum með fjölskyldu hafi ekki mikla umframorku til að læra nýtt og flókið tungumál á þeim litla tíma sem eftir stendur.
Vandamálin sem við stöndum frammi fyrir eru vandamál samfélagsins en ekki einstaklinganna. Við verðum að grípa
289
og verðlags. Forsenda kjarabóta er að þeim verði ekki velt út í verðlag með sama hætti og verið hefur. Það er grundvallaratriði að kynbundinn launamunur verði leiðréttur og að launabilið milli almenna og opinbera markaðarins verði lagfært
290
í nóvember en samkvæmt kjarasamningi átti þeirri vinnu að vera lokið ó októbermánuði..
Vonir standa til að það takist að afgreiða launabreytingar afturvirkt 1. desember næstkomandi
291
sem byggir á hagnaðarsjónarmiðum,“ skrifar Elín Björg. . „Þörfin á enduruppbyggingu heilbrigðiskerfisins ætti að vera öllum ljós en það verður að gæta að því hvernig uppbyggingin fer fram. Samkvæmt nýlegri rannsókn vilja rúmlega 80 prósent ... í viðtali við Fréttatímann nýverið að hann væri að sjálfsögðu þeirrar skoðunar að heilbrigðiskerfið eigi að vera fjármagnað af ríkinu. Hann sagði svo í beinu framhaldi að fái fyrirtæki hans leyfi til að gera mjaðma- og hnjáskiptaaðgerðir megi ... að koma upp aðstöðu og vera með starfsfólk á launum. Fjármagna þarf fyrirtækin. Þeir sem það gera vilja ávaxta sitt fé og fá arð á móti fjárfestingunni. . Við þessu er ekkert að segja í hefðbundnum fyrirtækjarekstri, en þegar kemur ... upp heilbrigðiskerfi til framtíðar.
Virðum þjóðarviljann.
Þörfin á enduruppbyggingu heilbrigðiskerfisins ætti að vera öllum ljós en það verður að gæta að því hvernig uppbyggingin fer fram. Samkvæmt nýlegri rannsókn vilja rúmlega 80 prósent landsmanna
292
um opinbera starfsmenn. Fjöldi þeirra gefur ekki til kynna að meginhlutverk samtakanna sé að vera heildarsamtök íslenskra atvinnurekenda og málsvari þeirra í hagsmunamálum atvinnulífsins.
Hvers vegna þessi áróður – hvert er markmiðið?.
SA ... hverjar tillögur SA eru í þeim efnum því nú þegar eru um 18 prósent fólks á vinnumarkaði af erlendum uppruna. Reynslan er því þó nokkur af því hvernig til hefur tekist að taka á móti fólki hingað til lands.
Þróunin virðist vera að hér séu tilteknum störfum ... á vinnumarkaðinn. Til að fá betri yfirsýn yfir stöðuna væri vert fyrir SA að skoða til dæmis laun og vinnuaðstæður í stórum greinum á borð við ferðamannageirann eða hvaða áhrif það hafi á vilja fólks til að starfa hjá fyrirtækjum þar sem árslaun þeirra eru á pari ... þörf sé fyrir starfsfólk af erlendum uppruna sem hljóti að kalla á viðbrögð stjórnvalda. Taka má undir með það sjónarmið að gera þurfi Ísland að eftirsóknarverðum stað fyrir starfsfólk með fjölbreytta hæfni og menntun. Það væri áhugavert að sjá ....
Þarna geta stærstu hagsmunasamtök atvinnurekenda haft mikil áhrif til góðs. Spurningin er bara hvort þau vilji það eða hvort þau telji tíma sínum betur varið í staðhæfingar um starfsfólk hjá hinu opinbera og laun þeirra sem standast enga skoðun
293
þess:.
„Kæru félagar. Launafólk hefur mikið á sig lagt á síðustu árum og nú verðum við að sjá árangur af erfiðinu. Það er hagur okkar sem hér erum. Það er hagur þeirra sem fara með stjórn ríkis og sveitarfélaga. Það er hagur launafólks. Það er hagur okkar allra ... og sakir standa erum við að þróast frá þessari samfélagsgerð yfir í samfélag aukinnar misskiptingar og ójafnaðar. Grunngildum okkar er ógnað og það munum við ekki sætta okkur við,“ sagði Elín Björg Jónsdóttir, formaður BSRB, í 1. maí ræðu sinni ... er að sama skapi mikilvægur og þessir aðilar verða að halda að sér höndum við verð- og gjaldskrárhækkanir ef markmið um stöðugra efnahagsumhverfi og aukinn kaupmátt eiga að ná fram að ganga. Því miður hafa þessir aðilar ekki axlað sömu ábyrgð og launafólk ... úrbótum á því sem ég hef nefnt hér á undan. Ég vona sannarlega að staðið verði við að efla nærþjónustuna, aukið verði framboð á leiguhúsæði, að betur verði gert við barnafjölskyldur, tekjulága og þá sem þurfa að reiða sig á aðstoð hins opinbera ... . Með samtakamættinum getum við varið það kerfi sem á síðustu áratugum hefur verið reist og með samtakamættinum getum við byggt okkur enn betra samfélag, réttlátara samfélag – landsmönnum öllum til hagsbóta. Réttlátt samfélag jafnaðar er eina tryggingin fyrir velsæld
294
á öllum sviðum. Hún sagði ákvörðunina um að veita Samtökum kvenna af erlendum uppruna vera góða áminningu um að jafnrétti snýst um fleira en jafnrétti kynjanna. Mismunun geti verið af ýmsum toga og gegn henni verði alltaf að berjast. Hún minntist í þessu ... fyrirtækisins að gera breytingar í þá veru að nýta starfskrafta beggja kynja jafnt, meta kynin jafnt og veita kynjunum jafna möguleika. Fyrirtækið vildi vera öðrum fyrirtækjum í geiranum fyrirmynd, standa vörð um hlut kvenna og breyta viðhorfum til staðalmynda ... , það þarf að fremja það,“ sagði Bjarni Bjarnason, forstjóri Orkuveitunnar, þegar hann tók við viðurkenningunni við athöfnina í dag. Hann lagði áherslu á að stjórnendur stofnana og fyrirtækja hefðu aðstöðu og tækifæri til að framkvæma breytingar. Það væri því ekki nóg
295
að Kópavogsbær skapi frekari pressu á konur til að vera í hlutastörfum og velti þannig mönnunarvanda bæjarins yfir á þær. Kópavogsbær er ekki einungis að refsa fólki fjárhagslega heldur ýtir bærinn undir foreldrasamviskubit með því að vísa til þess að börn hafi ... ekki gott af því að vera 8 tíma eða meira á dag á leikskóla.
Það eru ekki bara foreldrar sem hafa gagnrýnt breytingarnar. Kvenréttindafélag Íslands og Jafnréttisstofa hafa einnig bent á möguleg neikvæð áhrif á jafnrétti kynjanna og sérstaklega ... Kópavogsbær hefur nú samþykkt afar umdeildar breytingar á umgjörð leikskólamála. Breytingarnar snúast í stuttu máli um að leikskólavist barna upp að 6 tímum á dag verður gjaldfrjáls en öll vistun umfram þann tíma mun hækka í verði og getur munað ... vinnandi fólks vinnur í kringum 8 tíma vinnudag (40 stunda vinnuvika) er ekki sanngjarnt að sveitarfélög geri þá kröfu að börn verði styttra á leikskóla.
Foreldrar í Kópavogi hafa eðlilega lýst áhyggjum yfir breytingunum en veruleiki foreldra ... kaldhæðnislegt að bæjarráð hafi rætt jafnréttisáætlun Kópavogsbæjar á sama fundi og þessar breytingar á leikskólagjöldum voru samþykktar.
Ef meirihluta bæjarfulltrúa væri raunverulega umhugað um jafnrétti hefðu þeir aldrei samþykkt þessar breytingar
296
að vera almennur stuðningur við fjölskyldur og draga þurfi úr bröttum tekjutengingum kerfisins.
Að lokum.
Í umsögn BSRB er áréttað að eitt helsta baráttumál bandalagsins er réttlátt samfélag sem byggir á jöfnuði. „Ein ... tíðindin hvað heilbrigðismál varðar eru aukin framlög til heilsugæslu og áframhaldandi uppbygging húsnæðis Landspítala og hjúkrunarrýma.
„Atgervisflótti og veikindi starfsmanna í almannaþjónustu vegna skipulags og aðbúnaðar á vinnustað ... og lægri skattbyrði tekjulægra fólks en kallar eftir því að skattalækkunin verði fjármögnuð með viðbótarskattþrepi fyrir ofurlaun og auðlegðarskatti á stóreignafólk. Sömuleiðis kallar bandalagið eftir því að samsköttun hjóna og sambúðarfólks verði afnumin ... til vaxtabóta og húsnæðisbóta áhyggjuefni. Í stað þess að veita tekjulægra fólki skattaafslátt vegna vaxtakostnaðar með vaxtabótakerfinu er hærri fjárhæðum varið til skattaafsláttar vegna notkunar á séreignasparnaði sem tekjuhærri einstaklingar nýta
297
Það er einkennilegt að vera komin í þá stöðu að þurfa að rökræða við mætasta fólk hvort einkarekstur á ákveðnum einingum í heilbrigðiskerfinu okkar, til dæmis heilsugæslustöðvum, jafngildi því að verið sé að einkavæða þá þjónustu sem þessar einingar bjóða ... Elín um þá umræðu að einkarekstur, til dæmis í heilbrigðiskerfinu, sé ekki einkavæðing, í kjölfar málþings BSRB og ASÍ þar sem fjallað var um hvort einkarekstur í heilbrigðiskerfinu væri almannahagur.
Einkavædda öndin ... geta brátt sótt til verði reknar af einkaaðilum, í stað Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins eins og BSRB telur eðlilegast. Þessa ákvörðun virðist heilbrigðisráðherra geta tekið án þess að ræða við einn né neinn, þrátt fyrir að með því sé hann að auka enn ... til einkaaðila. . Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir, dósent í opinberri stjórnsýslu við Háskóla Íslands, var sammála Rúnari og sagði skýrt í sínum huga að einkarekstur væri einfaldlega einkavæðing á þjónustu. . Þórarinn Ingólfsson, formaður Félags ... þjónustu heldur en að snúa til baka og láta ríkið sjá um verkefni sem áður voru í höndum einkaaðila. Með einkavæðingunni skapast viðskiptahagsmunir og kröfur um arðgreiðslur fyrir þjónustu sem fjármögnuð er af skattfé. Hættan er sú að þjónustan verði dreifð
298
„Við fögnum öll þremur nýjum heilsugæslustöðvum,“ sagði Elín Björg Jónsdóttir, formaður BSRB, á fundinum. Hún sagði bandalagið með þá skýru stefnu að heilsugæslan, eins og önnur heilbrigðisþjónusta, eigi að vera rekin á samfélagslegum grunni. Elín benti ... af hinu opinbera. .
Birgir sagði mikilvægt að setja afar skýrar kröfur eigi út í frekari einkarekstur í heilbrigðiskerfinu. „Ég er ekki sammála því að það þurfi að vera einkarekin þjónusta til að skapa gott umhverfi fyrir starfsfólk,“ sagði ... við krónísk vandamál. Birgir benti á að þegar þeir einstaklingar leiti til kerfisins eigi að mæta þeim teymi sérfræðinga sem geti tekið á þeirra vandamálum. Raunin sé önnur, þeir séu sendir á milli sérfræðinga og stofnana og fái meðhöndlun sem sé með öllu ... mikla áherslu á innlagnir á meðan þróunin á hinum Norðurlöndunum sé sífellt meira á dagdeildir og göngudeildir. Á meðan sé nánast til háborinnar skammar sú aðstaða sem göngudeild Landspítalans þurfi að búa við. Úr þeim vanda verði ekki leyst öðruvísi
299
Heilsa fólks og heilbrigði getur aldrei orðið eins og aðrar vörur á markaði. Því leggst stjórn BSRB alfarið gegn áformum heilbrigðisráðherra um einkavæðingu heilsugæslustöðva. Það ætti, að mati BSRB, að vera skýrt markmið stjórnvalda að allur ... getur aldrei orðið eins og aðrar vörur á markaði. Það á að vera skýrt og yfirlýst markmið stjórnvalda að allur mögulegur „hagnaður“ af rekstri heilbrigðisþjónustu eigi að fara til frekari uppbyggingar heilbrigðisþjónustunnar en ekki enda í vasa einkaaðila ... á fyrirkomulagi heilsugæslunnar í dag. Áformað er að opna þrjár nýjar heilsugæslustöðvar til viðbótar við þær sautján sem nú eru starfandi. Til stendur að stöðvarnar verði einkareknar, í meirihlutaeigu þeirra heilbrigðisstarfsmanna sem þar starfa .... .
BSRB fagnar áformum um uppbyggingu heilsugæslunnar, sem er mikilvægur þáttur í íslenska heilbrigðiskerfinu. Bandalagið telur eðlilegt að nýjar heilsugæslustöðvar verði fjármagnaðar af almannafé eins og þær sem fyrir eru, og starfi samkvæmt sama
300
í fastanefnd um samskipti ríkisins, sveitarfélaga og heildarsamtaka aðila á vinnumarkaði. Hlutverk hennar er að hafa yfirsýn yfir regluleg samskipti þessara aðila og vera vettvangur hugmynda og skoðanaskipta um sameiginleg hagsmunamál. Elín Björg Jónsdóttir ... fastanefnd um samskipti ríkisins, sveitarfélaga og heildarsamtaka aðila á vinnumarkaði. Hlutverk hennar er að hafa yfirsýn yfir regluleg samskipti þessara aðila og vera vettvangur hugmynda og skoðanaskipta um sameiginleg hagsmunamál ... verðlagsstöðugleika séu fyrir hendi..
Á ríkisstjórnarfundi í dag lagði fjármála- og efnahagsráðherra fram frumvarp um gjaldalækkanir ríkissjóðs ... aðhalds og bregðist við með öðrum aðgerðum í rekstri en hækkun á verði vöru og þjónustu. .
Forsætisráðherra hefur í dag skipað