1
Verðbólgan stigmagnast og helstu sérfræðingar búast við því að Seðlabankinn bregðist við með harkalegum vaxtahækkunum og hvetja jafnvel til þess. Kvíða er farið að gæta á mörgum heimilum landsins vegna verðs á nauðsynjavörum og síhækkandi húsnæðiskostnaðar.
Ríkisstjórnin verður að bregðast við. Og hún verður að gera það núna með aðgerðum sem koma til framkvæmda strax, ekki á næstu árum. Það þarf sértækar tekjuöflunaraðgerðir geg
2
Ríkisstjórnin verður að bregðast við,“ segir Sonja Ýr Þorbergsdóttir, formaður BSRB, um stigmagnandi verðbólgu og spá sérfræðinga um frekari stýrivaxtahækkanir Seðlabankans.
Sonja Ýr gerir þetta að umtalsefni í aðsendri grein í Fréttablaðinu í dag.
„Kvíða er farið að gæta á mörgum heimilum landsins vegna verðs á nauðsynjavörum og síhækkandi húsnæðiskostn
3
til tækjakaupa. Það eru nokkur vonbrigði,“ segir Elín Björg..
Fram kemur í frumvarpinu að vaxta- og barnabætur verði ekki skertar á komandi ári og þá á að lækka milliskattþrep tekjuskatts ... það jákvætt að ekki komi til skerðingar á vaxta- og barnabóta á næsta ári. Hins vegar þýðir það að ekki verði komið á samræmdum húsnæðisbótum sem eykur enn á ósamræmi milli þeirra sem bú í eigin húsnæði og þeirra sem kjósa frekar að leigja,“ segir Elín Björg
4
ríkissáttasemjara í svonefndum SALEK-hópi, er að tryggja varanlega aukningu kaupmáttar á Íslandi á grundvelli lágrar verðbólgu, stöðugs gengis krónunnar og lægri vaxta. Þá færir samkomulagið félagsmönnum BSRB svonefnda launaskriðstryggingu. Slíkt ákvæði mun færa
5
fram á þeim forsendum að hér þurfi stöðugan vöxt raforkuframleiðslunnar til að halda velferðarsamfélaginu gangandi. Og hvers vegna meirihluti heimila safnaði skuldum eða næði varla endum saman í samfélagi sem væri svona ríkt af auðlindum. Um þessar
6
mið af endanlegum byggingarkostnaði. Vextir á langtímafjármögnun mun einnig hafa mikil áhrif á leiguverð en fjármagnskostnaður mun ekki liggja fyrir fyrr en íbúðir fara í leigu. Félagið mun á líftíma eignanna stöðugt leitast við að lágmarka vaxta
7
til barnabóta undanfarin ár og nú sé nægt svigrúm til að hækka grunnfjárhæðir án þess að hækka skerðingarprósentur á móti.
Skerðing á bótum haft alvarlegar afleiðingar.
Þá er gerð athugasemd við að vaxta- og húsnæðisbætur sitji eftir þrátt fyrir
8
á húsnæðismarkaði nú glími bið. Sá vandi sé meðal annars skortur á hagkvæmu leiguhúsnæði og gallað húsnæðislánakerfi með of háum vöxtum. . Þá er það gagnrýnt í umsögn bandalagsins að þær fjárhæðir sem einstaklingar eða sambúðaraðilar geti safnað
9
Aðsókn að VIRK er að ná jafnvægi eftir mikinn
vöxt undanfarin ár sem hefur fylgt mikið uppbyggingar- og þróunarstarf sem
skilað hefur sér í m.a. auknu samstarfi við lífeyrissjóði,
heilbrigðisstofnanir, félagsþjónustu sveitarfélaga og fleiri aðila. Auk
10
Hæstiréttur hefur staðfest dóm Héraðsdóms Reykjavíkur frá því í mars í fyrra um að Seltjarnarnesbær skuli greiða félagsmanni BSRB tvær og hálfa milljón króna auk vaxta
11
.
Stjórn BSRB lýsir vonbrigðum sínum með fjárlagafrumvarp ríkisstjórnarinnar. Fyrstu verk nýrrar stjórnar voru að hafna milljarða tekjum frá útgerðinni og ferðaþjónustunni. Þess í stað á að rétta hallann með niðurskurði á opinberri þjónustu, afnámi vaxta
12
áhrif á lengd veikindaréttar. Íslenska ríkinu var því gert að greiða laun starfsmannsins út veikindarétt ásamt vöxtum og málskostnaði, alls um þrjár milljónir króna
13
við þeim áskorunum sem við stöndum frammi fyrir.
Á síðasta ári átti fjórða hvert heimili á Íslandi erfitt með að ná endum saman, það er áður en verðbólga og vextir tóku að hækka. Það sama átti við um 52% einstæðra foreldra. Leiða má líkum ... ekki prentað peninga né ákveðið vexti. Skuldir má nýta til að framfylgja stefnu s.s. til að vinna gegn ójöfnuði og loftslagsvánni. Þjóðir sem hafi sína eigin mynt muni aldrei skorta peninga né neyðast í gjaldþrot. Takmörkunin felist í því hve mikið ... , en kenning hennar um kleinuhringjahagfræði hverfist einmitt um sjálfbæran vöxt.
Hagfræðingurinn Mariana Mazzucato spyr þeirrar grundvallarspurningar hvernig við skilgreinum verðmæti, hverjir ákveði hvað þau feli í sér og hvaða augum
14
hefur lítil áhrif.
Seðlabankar, meðal annarra sá íslenski, hafa reynt að bregðast við með vaxtalækkunum en það hefur haft lítil áhrif. Þegar seðlabankar lækka vexti er tilgangurinn að örva fjárfestingavilja fyrirtækja því það verður ódýrara ... til að eyða peningum. Óvissan sem svo óvenjulegar aðstæður valda gerir fólk líka varkárara í fjármálum. Vaxtalækkunum er líka ætlað að örva fyrirtæki í gegnum hlutabréfamarkaði því það verður fýsilegra að fjárfesta í hlutabréfum fyrirtækja sem nýta lægri vexti
15
og skerðingar voru á vaxta- og barnabótakerfunum.
Gríðarlegar hækkanir á húsnæðisverði hafa svo ýtt enn frekar undir þessa þróun með auknum kostnaði bæði þeirra sem kaupa og leigja. Óánægju launafólks má ekki síður rekja til ríflegra launahækkana
16
í miskabætur frá sjálfseignarstofnuninni þar sem dómurinn telur uppsögnina hafa falið í sér ólögmæta meingerð gegn persónu starfsmannsins og æru hans. Við upphæðirnar leggjast vextir og dráttarvextir. SÁÁ þarf einnig að greiða málskostnað, alls 1,5 milljónir
17
á að það hefur lengi verið baráttumál BSRB að stuðningur hins opinbera við ólík búsetuform verði jafnaður. Samræmdar húsnæðisbætur í stað vaxta- og leigubóta myndu jafna húsnæðisstuðning milli þeirra sem eiga húsnæði og þeirra sem leigja og stuðla að frekari
18
opinberan stuðning við þá sem eiga sitt húsnæði og þá sem leigja..
„BSRB hefur lengi talað fyrir því að koma á samræmdum húsnæðisbótum í stað vaxta- og húsaleigubótanna og tekið var
19
skýrar og líka mjög sanngjarnar; sömu kjarabætur og aðrir ríkisstarfsmenn hafa þegar fengið. Þótt ýmsir hafi haft uppi gífuryrði, sakað okkur um svik og heimtufrekju, á milli þess sem kröfur okkar voru sagðar ógna stöðugleika, hleypa vöxtum og verðbólgu ... og vöxtum og til þess að hér mætti nást meiri stöðugleiki,“ sagði Elín Björg og hélt áfram:.
„En aðgerðir sumra aðila samkomulagsins, þegar gengið hafði verið frá samningum, sýndu í verki ... ..
Þótt ýmsir hafi haft uppi gífuryrði, sakað okkur um svik og heimtufrekju, á milli þess sem kröfur okkar voru sagðar ógna stöðugleika, hleypa vöxtum og verðbólgu í hæstu hæðir, hefur krafa okkar aldrei verið önnur en að fá það sama og hinir ... ..
Þeir sem hæst hrópuðu völdu líka að gleyma því að í upphafi síðasta árs gekkst BSRB undir samkomulag sem færði okkur 2,8% launahækkun og var liður í því að ná fram auknum kaupmætti launa, halda niðri verðbólgu og vöxtum og til þess að hér mætti nást meiri
20
hópi vegna lækkunar vaxta og uppgreiðslu lána.
Á meðan hafa þeir sem eru að reyna að kaupa sína fyrstu íbúð setið eftir. Það hafa þeir sem eru á leigumarkaði einnig gert. Hækkun íbúðaverðs gerir það að verkum að enn erfiðara er að eignast eigið