121
hærri fyrir öryrkja sem býr einn. Önnur slík pólitísk ákvörðun er að skerða örorkulífeyri eins og raun ber vitni hjá öryrkjum sem hafa vinnufærni og vilja starfa á vinnumarkaði. Ef frítekjumark vegna atvinnutekna hefði hækkað með sama hætti og laun ... Tæplega 10 prósent Íslendinga eiga það á hættu að búa við fátækt. Hlutfallið er enn hærra þegar kemur að börnum. Okkur ber siðferðileg skylda til að breyta þessu. Í gegnum tíðina hefur umræðu um fátækt á Íslandi verið mætt með svörum ... við með því að hækka örorkulífeyri og tryggjum að hann fylgi launaþróun. Drögum úr skerðingum hjá öryrkjum sem hafa vinnufærni og vilja leggja sitt af mörkum. Ábyrgð á fátækt bera ekki þau sem búa við hana heldur samfélagið allt. Við verðum að sjá til þess að enginn
122
;.
Að auka kaupmátt launa og verja hann..
Að samið verði um sérstakan jafnlaunapott til að draga úr kynbundnum launamun ... ..
Að laun verði sambærileg við það sem gerist á almennum vinnumarkaði..
Að launatafla SFR verði endurnýjuð
123
hér..
Aðspurt um kjaramálin sagði Elín Björg að fyrir utan bættan kaupmátt launa væri áhersla m.a. lögð á að stytta vinnuviku, endurskoða málefni og vinnutíma vaktavinnufólks, jafna laun kynja, varanlegan húsaleigumarkað og jafnframt umhverfismálin. Viðtalið
124
launa þurfa þau að hækka enn meira.
Vandræði við mönnun frístundaheimila eru árviss þegar skólar byrja. Staðan hjá frístundaheimilum Reykjavíkurborgar er svipuð og á sama tíma í fyrra, samkvæmt upplýsingum frá Skóla- og frístundaráði ... , eins og borgin virðist þegar byrjuð að gera. Í kjarasamningum undanfarin ár hefur réttilega verið lögð mikil áhersla á hækkun lægstu launa. Erfiðleikar við að manna störf á frístundaheimilum, sem og önnur störf við umönnun, benda til þess að þar þurfi ... menntaskóla, sem vinna á frístundaheimilum með skóla.
Hækka þarf laun umönnunarstétta.
BSRB telur augljóst að laun starfsmanna á frístundaheimilum, eins og annarra umönnunarstétta, þurfi að vera hærri. Auk þess má eflaust bæta starfsumhverfið
125
Fram kom á fundinum að nokkuð misjafnt er hversu langt kröfugerðir einstaka félaga eru komnar. Almennt hafa kröfugerðir félaganna ekki verið lagðar fram þótt margar þeirra séu langt komnar. Talsvert var fjallað um mikilvægi kaupmáttaraukningu launa, hækkun ... lægstu launa umfram önnur, stöðu millitekjuhópa og gerð stuttra kjarasamninga..
Fundarmenn fjölluðu einnig um bætt vinnubrögð við kjarasamninga og þá áherslu sem BSRB hefur lengi
126
og stendur enn, þróun efnahagsmála og launa.
Kynningin verður í formi fjarfundar sem streymt verður í gegnum vef Kjaratölfræðinefndar. Fundurinn hefst klukkan 10 ... Vorskýrsla Kjaratölfræðinefndar, samstarfsvettvangs um gerð og hagnýtingu tölfræðigagna um laun og efnahag sem BSRB tekur þátt í, verður kynnt næstkomandi föstudag, 30. apríl. Í skýrslunni er fjallað um kjarasamningalotuna sem hófst árið 2019 ... vinnutímastyttingar á laun.
Meðal nýjunga í skýrslunni er samanburður á launaþróun karla og kvenna, og á launaþróun innflytjenda og annarra. Tekið verður við fyrirspurnum í gegnum netfangið ktn
127
meginorsök kynbundins launamunar.
Staðreyndin er sú að störf sem almennt eru unnin af konum eru minna metin í launum en hefðbundin karlastörf. Konur búa því enn við launamisrétti sextíu árum eftir að launajafnrétti var leitt í lög á Íslandi ... aðferðarfræði um launamyndun. Við getum ekki beðið eftir „viðhorfsbreytingunni“ eins og sumir telja nóg. Rannsóknir sýna að ein skilvirkasta leiðin til að stuðla að jöfnum launum fyrir jafnverðmæt störf felst í að meta störf að jöfnu, hvort heldur sem konur ... kvennakjarasamninga.
Við hjá Sjúkraliðafélagi Íslands höfum bent á að nú sé tíminn til að gera „kvenna-kjarasamninga“. Kjarasamninga sem leiðrétta þetta óréttlæti. Á mannamáli er þetta leiðrétting sem þýðir laun hefðbundinna kvennastétta hækka hlutfallslega ... meira en hjá öðrum. Þetta þýðir ekki að laun kvenna verði hærri en laun karla heldur einungis jöfn. Þessi leið er ekki einungis sanngjörn heldur er hún einnig hagkvæm fyrir samfélagið allt..
Grein birtist fyrst á Vísi 19. júní
128
rétt hjá þér.
Í sjónvarpsfréttum RÚV lagðir þú áherslu á að það þyrfti að endurmeta virði kvennastétta sem standi eftir í samfélaginu á lágum launum og bættir því við „að stór hluti af því sem út af stendur snýr að því hvernig við metum ... um jöfnun launa milli markaða án tafar. Slík aðgerð myndi ná utan um stórar kvennastéttir sem eru búnað að bíða eftir leiðréttingu árum saman. Það væri nú eitthvað Katrín! Þá myndu allir sjá að orð og athafnir, tal og mynd, færu saman. Það yrði geggjuð ... hefðbundin kvennastörf síður en hefðbundin karlastörf“. Allt er þetta í samræmi við ávarp þitt um síðustu áramót á RÚV. Þar sagðir þú að það ætti að leggja áherslu á að hækka lægstu laun.
Það er afar mikilvægt að fá þessa skýru sýn og þessi skýru ... er að hefjast handa með góðu fordæmi þess launagreiðanda sem greiðir heilbrigðis- og umönnunarstéttum laun. Setja þannig nýtt viðmið og nýjan mælikvarða sem myndi varða leiðina inn í næstu kjarasamninga! Gefa gott fordæmi sem allur vinnumarkaðurinn ... ekki í vegi fyrir réttmætum breytingum og leiðréttingum á launasetningu kvennahópanna sem búa við lökust kjörin. Það eigi að lagfæra með bráðaaðgerðum stóru kvennastéttirnar þannig að laun þeirra verði almennt samanburðarhæf við laun annarra sem vinna
129
tíma eru æ fleiri að átta sig á því að þær stofnanir sem við treystum á í þessari baráttu upp á líf og dauða hafa verið fjársveltar um langt árabil sem hefur leitt til þess að mikið og langvarandi álag hefur verið á starfsfólkið. Sama fólk og nú ber ... þeirra.
Konur á Íslandi bera miklar byrðar umfram karla. Þær fá að jafnaði lægri laun en þeir, vinna í starfsgreinum sem verða illa fyrir barðinu á niðurskurði og sinna ólaunuðum störfum í meira mæli en karlar við umönnun fjölskyldu og ættingja ... um að annast veika, börn, aldraða og aðra sem þurfa á umönnun að halda. Faraldurinn hefur líka varpað ljósi á þær byrðar sem konur bera vegna ólaunaðrar vinnu á heimilum.
Á nýju ári mun BSRB halda áfram að berjast fyrir því að leið okkar sem samfélags ... . Heimsfaraldurinn hefur opnað augu flestra fyrir að konur bera skarðan hlut frá borði á vinnumarkaði, ekki síst þær sem starfa hjá ríki og sveitarfélögum. Við sem samfélag erum enn að meta störf sem snúast um að sýsla með peninga meira en störf sem snúast ... okkur hin á herðum sínum í þessum faraldri. Meirihluti starfsfólks almannaþjónustunnar eru konur og því bitnaði harkalegur niðurskurður í kjölfar hrunsins hlutfallslega verst á þeim með auknu álagi í bæði launuðum og ólaunuðum störfum
130
Afturvirk hækkun á launum vegna launaþróunartryggingar getur haft áhrif á atvinnuleysisbætur og greiðslur úr fæðingarorlofssjóði samkvæmt upplýsingum ... því að hafa samband við Vinnumálastofnun og staðfesta að greiðslurnar séu til komnar vegna þess tíma sem viðkomandi var við störf hjá hinu opinbera. Sé það gert, til dæmis með því að senda launaseðil í gegnum mínar síður, mun eingreiðsla á launum frá því viðkomandi
131
þannig að við losnum við endalausar leiðréttingar starfsstétta,“ segir Elín Björg Jónsdóttir, formaður BSRB. . „Aðilar vinnumarkaðarins gerðu með sér rammasamkomulag sem átti að koma í veg fyrir slíkt höfrungahlaup á vinnumarkaði. Þessi hækkun launa ... Ákvörðun kjararáðs frá 16. júní um að hækka verulega laun ráðuneytisstjóra ... og skrifstofustjóra í ráðuneytum gengur þvert gegn rammasamkomulagi aðila vinnumarkaðarins og mótmælir BSRB þessari ákvörðun kjararáðs harðlega. . Með ákvörðun kjararáðs eru verið að draga út afmarkaðan hóp hálaunafólks og hækka laun þessara
132
á hækkun lægstu launa áberandi, rétt eins og hjá félögum okkar á almenna vinnumarkaðinum. Samhliða því er horft til þess að stjórnvöld komi að málum til að tryggja aukinn kaupmátt þeirra sem minnst hafa milli handanna.
Í þessum kjarasamningum ... hægt án þess að það hafi áhrif á afköst í vinnunni.
Standið við loforðin.
Aðildarfélög BSRB leggja einnig mikla áherslu á að staðið verði við loforð um jöfnun launa á milli almenna og opinbera vinnumarkaðarins. Hluti af því samkomulagi ... geti lifað af á laununum sínum. Það snýst ekki bara um launin heldur einnig ýmsar tilfærslur svo sem bætur og skattbyrði. Samningar nær allra aðildarfélaga BSRB losna um næstu mánaðarmót og ljóst að hjá flestum aðildarfélögum BSRB verður áherslan
133
launamun má finna að stórum hluta í launasetningu innan stofnananna sjálfra. Munurinn virðist fyrst og fremst verða til á borði stjórnenda og kemur meðal annars fram í hærri aukagreiðslum til karla en kvenna.
Samanburður launa við önnur félög ... að kynbundinn launamunur er nú 13% hjá félögum í SFR þegar tekið hefur verið tillit til þeirra þátta sem áhrif hafa á laun (vinnutíma, vaktavinnu, mannaforráða o.fl.) Lægstur var kynbundinn launamunur árið 2013 eða 7% og hafði þá lækkað nokkuð hratt frá hruni ... á milli markaða minnkar.
VR félagar hafa alltaf mælst með hærri laun en félagar á opinberum markaði þau ár sem félögin hafa gert slíkar kannanir. Munurinn hefur minnkað örlítið milli ára og eru VR félagar nú með 14% hærri laun en félagar í SFR ... en 16% hærri en félagsmenn St.Rv. félagar, þegar tekið hefur verið tillit þeirra þátta sem áhrif hafa á laun.
Það er sannarlega ánægjulegt að sjá bilið minnka örlítið enda hafa félögin lagt ofuráherslu á að útrýma launamuninum milli almenna
134
síðan.
Þau þrjú verkefni sem leitt hafa af samtalinu og telst lokið eru hækkun atvinnuleysistrygginga, hækkun hámarksgreiðslna Ábyrgðarsjóðs launa og niðurlagning kjararáðs.
Þau níu mál sem forsætisráðuneytið telur upp og segir í vinnslu eru eftirfarandi ... :.
Endurskoðun tekjuskattskerfis
Frumvarp um nýtt fyrirkomulag launa kjörinna fulltrúa
Hagsveifluleiðrétt atvinnuleysistryggingagjald
Úttekt á Fræðslusjóði
Starfshópur um umbætur á úrvinnslu og nýtingu
135
að kjararáð geti farið í það sem kalla megi leiðréttingar á launum hálaunahópa á meðan lítið sé hlustað á kröfur annarra hópa um leiðréttingar.
Margir telja sig eiga inni leiðréttingar.
„Þeir sem hafa hærri launin eru frekar ... Allar líkur eru á því að ákvörðun kjararáðs að hækka laun þingmanna, ráðherra og forseta Íslands um tugi prósenta muni hafa alvarlegar afleiðingar á vinnumarkaði, sagði Elín Björg Jónsdóttir, formaður BSRB
136
samræmist ekki markmiðum laga um tímabundnar greiðslur vegna launa einstaklinga í sóttkví. Með því að halda orlofsskráningu til streitu sé komið í veg fyrir að starfsfólkið geti sótt um greiðslu launa í sóttkví.
Nú þegar stjórnvöld hafa enn á ný hert
137
og atvinnurekendur.
Bandalagið hefur einnig gert kröfu um að stjórnvöld efni loforð um jöfnun launa á milli markaða, sem er í samræmi við samkomulag um lífeyrismál sem undirritað var haustið 2016. Rannsóknir sýna að laun opinberra starfsmanna eru 16 til 20 ... prósent lægri en laun sambærilegra stétta á almennum vinnumarkaði. Í samkomulaginu frá 2016 var skýrt kveðið á um að þeim launamun eigi að útrýma á 6 til 10 árum. Ekkert hefur bólað á útfærslu á þessu frá viðsemjendum og því ekkert annað að gera ... launaþróunartryggingu er opinberum starfsmönnum tryggt það launaskrið sem verðu á almennum vinnumarkaði. Með því er ætlunin að tryggja að laun opinberra starfsmanna sitji ekki eftir í almennri launaþróun
138
svokallaða „Equal Pay Championship“-frumkvæði var hleypt af stokkunum. Hlutverk Íslands í verkefninu er að vera fyrirmynd annarra þjóða í baráttunni fyrir jöfnum launum. Þá var einnig hleypt af stokkunum herferð UN Women, #StopTheRobbery, en markmið ... herferðarinnar er að vekja athygli á launamun kynjanna og því að á heimsvísu er verið að „ræna“ konur um 23% af launum þeirra. Hér má sjá myndband þar sem fjallað er um átakið ... og fjárfestingu í innviðum á borð við launað foreldraorlof og dagvistun á viðráðanlegu verði.
Valdefling kvenna megin viðfangsefnið.
Gestir þessa árlega fundar Kvennanefndarinnar koma frá öllum 193 aðildarríkjum Sameinuðu þjóðanna
139
þónokkrir mánuðir þar sem starfsmaður naut ekki sinna réttu launa miðað við efni kjarasamnings.
Starfsmaðurinn þarf því að hafa samband ... kjarasamningar verið undirritaðir strax, hefði viðkomandi átt að vera með hærri laun til viðmiðunar. Í kjarasamningum BSRB er sú fjárhæð 17.000 krónur á mánuði. Eingreiðslan sem var greidd þann 1. ágúst 2019 leiðréttir upphæðina að vissu leyti en eftir standa ... við Fæðingarorlofssjóð og óska eftir því að laun hans séu endurreiknuð miðað við þau laun sem afturvirkar launahækkanir tryggðu honum í afturvirkum kjarasamningum. Þetta getur átt við um þá sem eignast barn til og með 30. september næstkomandi, enda nær viðmiðunartímabil
140
Lægst laun hjá hinu opinbera.
Launin eru hæst á almennum vinnumarkaði og munar þar talsverðu. Félagsmenn VR eru með tæplega 18% hærri heildarlaun en félagsmenn SFR og 28 ... % hærri heildarlaun en félagsmenn St.Rv. að teknu tilliti til mismunandi samsetningar hópanna. .
Launin hækka mest á milli ára hjá VR, eða um 7%. Hjá SFR hækka launin um 6 ... og í fyrra óánægðastir með laun sín en aðeins rúmlega 12% félagsmanna St.Rv. segjast ánægðir með launakjör, en 18,6% SFR félaga eru ánægðir ... til þátta sem almennt er talið eðlilegt að hafi áhrif á laun, þ.e. aldur, starfsaldur, starfsstétt, menntun, vaktaálag, mannaforráð og vinnutími) mælist hins vegar 7% hjá félagsmönnum innan SFR, sem er örlítið minna en undanfarin ár. Hjá St.Rv. fer hann hins