161
- og umönnunarstörfum á meðan karlar eru í meirihluta í verk- og tæknigreinum. Þessu þarf að breyta.
„Þegar við horfum á börnin okkar og barnabörnin vaxa úr grasi erum við örugglega öll sammála því að þessu unga fólki séu allir vegir færir. Að allir hafi ... samfélagsins og einstaklinganna hefur talsverð áhrif á náms- og starfsval ungra kvenna og karla.
Þegar við horfum á börnin okkar og barnabörnin vaxa úr grasi erum við örugglega öll sammála því að þessu unga fólki séu allir vegir færir. Að allir hafi ... stigum skólakerfisins og á vinnumarkaðnum í heild til að breyta þessu. Því vil ég fagna framtakinu #kvennastarf sem er átak í niðurbroti úreltra hugmynda um náms- og starfsval kynjanna og til að benda ungu fólki á möguleikana sem eru fólgnir í fjölbreyttu
162
leggja áherslu á hækkun lægstu launa umfram önnur laun og þá leggur yngra fólk leggur einnig meiri áherslu en aðrir á aukið starfsöryggi. Raunar sést af niðurstöðum könnunarinnar að ef launaliðirnir eru teknir frá og önnur atriði sem nefnd voru eru skoðuð ... ..
„Það er líklegt að þetta endurspegli aukið álag sem fólk hefur verið að upplifa í störfum sínum á allra síðustu árum. Við höfum í samtölum okkar við félagsmenn fundið fyrir miklum vilja til þess að endurskoða vinnutíma fólks og þá sérstaklega hjá þeim sem vinna
163
stéttarvitundina og auka áhuga fólks á að taka þátt í starfi Kjalar. Það sjáum við til dæmis greinilega í hópi okkar öflugu trúnaðarmanna. Þegar allt kemur til alls þá snúast svona sameiningar um að fólk er að sækjast eftir meiri þjónustu í öllu því sem stendur ... félagsmanninum næst. Ég skynjaði mikla jákvæðni í gegnum viðræður og kynningarfundi með þessum fjórum félögum og fann að fólk var mjög svo tilbúið að stíga skrefið þegar það hafði fullvissu fyrir því að það héldi sínum réttindum óskertum,“ segir Arna Jakobína
164
Um 54 prósent þeirra sem þurftu að vera heima vegna skertrar þjónustu skóla gátu unnið heima í samráði við yfirmann. Um 10 prósent hafa nýttu orlofsdaga og tæp 9 prósent tóku launalaust leyfi.
Áberandi munur er á því hvort fólk gat unnið heima ....
.
.
.
Mikilvægt að auka sveigjanleika.
Þessi mismunur eftir tekjum og menntun gæti skýrt hvers vegna fólk með lægri tekjur og minni menntun var mun ólíklegra en aðrir til að hafa verið heima með börnum sínum vegna skerðingar á starfsemi leik- og grunnskóla ... verið heima með börnum sínum. Tvöfalt fleiri, 44-45 prósent, þeirra sem lokið hafa háskólanámi voru heima með sínum börnum. Tekjulægra fólk með minni menntun hefur þannig frekar þurft að grípa til annarra úrræða vegna skerðinga á starfsemi skóla
165
Það eru að megninu til konur og fólk af erlendu bergi brotið sem sinnir þessum störfum, sem eru meðal þeirra verst launuðustu í okkar samfélagi.
Þessa dagana virðast margir stjórnendur ætla fara í sama farið þrátt fyrir að áskoranirnar sem við nú stöndum ... starfsfólks og bjóða upp á lakari starfsaðstæður. Til að ná fram sparnaði þarf að láta fólk hlaupa enn hraðar í vinnu eða skila verra dagsverki.
Reynslan sýnir að ef á annað borð næst fram sparnaður með slíkum aðgerðum er það yfirleitt til skamms tíma ... og ef ekki er tekið mið af raunverulegri þörf til að hagræða í rekstrinum.
Það er engin sanngirni í því að segja upp fólkinu á lægstu laununum til að reyna að spara nokkrar krónur en gera engar aðrar breytingar til að spara. Það er heldur ekki sanngjarnt ... að segja upp fólki þegar verkefni þeirra verða sannarlega enn til staðar og ef eitthvað er verður aukin krafa um vönduð vinnubrögð vegna hreinlætis og sóttvarna.
Tækifæri í faraldrinum.
Heimsfaraldur kórónaveirunnar hefur sýnt okkur
166
Könnun BSRB sýnir að mikill fjöldi fólks vill eiga þess kost að leigja húsnæði í stað þess að eiga. Hér á eftir fer grein sem birtist í síðasta hefti BSRB-tíðinda sem kom út síðasta ... er ekki að anna eftirspurn. Samkvæmt svörum könnunarinnar er mikill fjöldi fólks sem getur vel hugsað sér að færa sig úr eigin húsnæði yfir á leigumarkaðinn. Af svarendum í könnuninni bjuggu aðeins um 11% í leiguhúsnæði en samt sem áður sögðust 27% vel geta hugsað ... möguleiki að búa í leiguhúsnæði. Það er jafnframt skoðun bandalagsins að leigukerfið eigi að vera óháð félagslega húsnæðiskerfinu því þörfin fyrir leiguhúsnæði nær langt út fyrir þann hóp. Kannanir BSRB sýna að fólk vill hafa fjölbreyttara val þegar kemur ... sem lagði drög að nýju húsnæðisbótakerfi. Þar er gert ráð fyrir að leigu- og vaxtabætur verði lagðar niður en í stað þeirra teknar upp svokallaðar húsnæðisbætur sem yrðu þær sömu óháð því hvort fólk leigi eða eigi sitt húsnæði. Slík breyting myndi fela ... í eflingu leigumarkaðar. Um leið og BSRB styður af heilum hug aðgerðir sem miða að því að leiðrétta húsnæðislán þeirra sem verst urðu verst úti í efnahagshruninu og gera ungu fólki kleift að fjárfesta í sínu fyrsta húsnæði verður að huga að þeim sem standa
167
enda til lítils að hækka laun þeirra lægst launuð ef kjarabæturnar eru hirtar aftur af fólki í gegnum skattkerfið.
Í viðræðum BSRB við stjórnvöld leggjum við höfuðáherslu á breytingar á skattkerfinu, úrbætur á húsnæðismarkaði, styttingu vinnuvikunnar ... að skattlagning tekna komi eins út fyrir fólk sama hvort tekjurnar heita launatekjur eða fjármagnstekjur.
Eigi launafólk að geta lifað af laununum sínum verður að grípa tafarlaust til aðgerða á húsnæðismarkaði og tryggja ódýrara og hagkvæmara húsnæði
168
Bjarg íbúðafélag stendur nú í stórræðum en til stendur að byggja vel á annað þúsund íbúðir á næstu sex árum. Íbúðirnar verða leigðar fólki sem ekki hefur möguleika á félagslegu húsnæði en getur ekki leigt á almennum markaði. Félagið hefur nú ... til tekjulægri hópa með það að markmiði að bjóða upp á öruggt og vandað íbúðarhúsnæði í langtímaleigu.
„Við erum með félagslegt húsnæði og síðan erum við með almenna markaðinn og þarna á milli hefur verið tómarúm þar sem fólk hefur ekki haft getu
169
telja Eldvarnaátakið mikilvægt. Við lítum á það sem afar mikilvægt verkefni að fræða fólk um eldvarnir til að fyrirbyggja eldsvoða og mann- og eignatjón vegna þeirra. Þetta á ekki síst brýnt erindi við fólk nú fyrir hátíðirnar,“ segir Sverrir
170
verið gert að halda óbreyttu þjónustustigi. Yfirgnæfandi meirihluti opinberra starfsmanna sinnir grunnstoðum samfélagsins. Þeir veita heilbrigðisþjónustu og umönnun, tryggja öryggi okkar og veita menntun. Það fólk sem í almannaþjónustunni starfar ... fólks með mjög ósanngjörnum hætti. Ítrekað hafa rangfærslur um réttindi opinberra starfsmanna, kjör þeirra og fjölda verið sett fram sem sannindi. Allt tal um frekari fækkun opinberra starfsmanna myndi aftur á móti kalla á gjörbreytta þjóðfélagsmynd
171
Isavia og SA hafa ekki haft umboð nema til að hafna réttmætum kröfum launafólks. Línan frá SA er ljós; ómenntaður lýðurinn á ekki að hafa betri kjör en þetta. Það er nægjanlegt að þetta fólk rétt slefi yfir lámarksgrunnlaun eftir áralangt starf ... og meðalheildarlaun eru 380.000.- kr. á mánuði. Þetta eru heildarlaun fólks sem vinnur vaktavinnu allt árið um kring. Þar með er talin vinnuskylda á helgidögum, sérstökum almennum frídögum og stórhátíðum, bæði páskum og jólum. Síðan er vert að geta þess að vinnuálag
172
af fyrir tæpum aldarfjórðungi,“ segir Sigríður Ingibjörg. Hún telur þá breytingu hafa verið mjög vonda ákvörðun.
„Lausnin átti að vera að lána fólki miklu meiri peninga en það hefur skilað sér í ömurlegri stöðu eins og við sjáum núna. Það verður ... að bæta verulega í almenna íbúðakerfið til að tryggja húsnæðisöryggi fólks í lægri tekjuhópunum.“
173
sé fyrir ungt fólk að koma undir sig fótunum á erfiðum húsnæðismarkaði, hagur millistéttarinnar hafi staðnað og starfsfólk almannaþjónustunnar sendi ítrekað neyðarkall til stjórnvalda vegna undirmönnunar og gríðarlegs álags í störfum ... ..
Áætlun ríkisstjórnarinnar um ríkisfjármál næstu 5 árin sendir skýr skilaboð um að ekki standi til að auka jafnræði meðal fólks þegar kemur að tekjum og eignum, né bæta þjónustu við almenning, létta á álagi
174
grænna og góðra starfa þýðir að störfin séu launuð með sanngjörnum hætti, starfsfólkið njóti vinnumarkaðstengdra réttinda og geti haft áhrif á starfsaðstæður sínar. Gera þarf fólki kleift að efla þekkingu sína og færni fyrir ný eða breytt störf ... vegna loftslagsaðgerða og sjálfvirknivæðingar.
Þegar hagrænum hvötum er beitt þarf að gæta að því að fólk í lægri tekjuhópum beri ekki hlutfallslega þyngri byrðar. Slíkar aðgerðir kunna að vera nauðsynlegar en þá þarf að beita mótvægisaðgerðum sem geta falist
175
starfshóps sem vinnur að útfærslu á breytingunum.
Eins og fram kemur í stefnu bandalagsins er BSRB fylgjandi þrepaskiptu skattkerfi. Reka á skattkerfið og velferðarkerfi landsins með því hugarfari að fólk greiði inn eftir efnum og taki út eftir þörfum ....
Þrátt fyrir að lögð hafi verið þung áhersla á að bæta lægstu launin í kjarasamningum undanfarið hafa kjör tekjulægstu hópanna setið eftir. Skerðingar á barnabótum, vaxtabótum og öðrum mikilvægum kerfum hafa gert það af verkum að staða fjölda fólks ... um 51,5 prósent.
Húsnæðisvandinn brýnn.
Miklar hækkanir íbúðaverðs og leiguverðs hafa aukið mjög á ójöfnuð á Íslandi. Fólk sem á eigið húsnæði er nú oft efnaðra en áður enda hefur húsnæðiskostnaður í mörgum tilvikum lækkað hjá þessum hópi ... þurfa að halda sig við. Þá þarf að grípa til markvissra aðgerða til að hjálpa fólki að kaupa sína fyrstu íbúð.
Svigrúmið nýtist til að auka jöfnuð.
BSRB leggur einnig þunga áherslu á að horft verði til þess við breytingar á skattkerfinu
176
taki ábyrgð á hagstjórninni til að sporna gegn verðbólgu en BSRB hefur bent á að það sé Seðlabanka Íslands og ríkisstjórnarinnar að stunda hagstjórn en að samtök launafólks beri ábyrgð á að tryggja sem best kjör og lífsgæði fólks við kjarasamningsborðið ... . Efnahagsumhverfið hefur svo mótandi áhrif á lífskjör launafólks og þar með kröfugerð stéttarfélaga.
Staðan sem blasir við núna er sú að mistök Seðlabankans leiddu til gríðarlegrar hækkunar fasteignaverðs, sem gerir fólk erfiðara fyrir að komast inn.
Heildarsamtök launafólks hafa lagt sérstaka áherslu á fjölgun almennra íbúða, en það eru íbúðir reistar af húsnæðissjálfseignarstofnunum með 30% stofnframlögum frá ríki og sveitarfélögum. Íbúðirnar eru leiguíbúðir með viðráðanlegri leigu fyrir fólk með tekjur ... húsnæðiskostnaðar. Það þýðir að yfir 40% af ráðstöfunartekjum heimilisins fór í að greiða leigu. Þessi staða leigjenda ætti ekki að koma á óvart því að almennt er fólk á leigumarkaði tekjulægra og húsnæðisstuðningur stjórnvalda hefur hækkað óverulega frá ársbyrjun
177
nágrannaþjóða að beita ekki markvissri stjórnun á því hvert fólk sækir sér heilbrigðisþjónustu. „Þessu fylgja margvíslegir annmarkar. Þetta er ekki í þágu sjúklinga, þetta stuðlar að ómarkvissri þjónustu, þetta ýtir undir sóun og dregur úr skilvirkni ... til sóunar. Sameining heilbrigðisstofnana snýst um að efla faglegan og fjárhagslegan styrk þeirra. Hreyfiseðlar og stórbætt upplýsingagjöf og ráðgjöf til notenda heilbrigðiskerfisins er hugsað til þess að efla möguleika fólks til að vera virkir þátttakendur ... í meðferð og að taka ábyrgð á eigin heilsu eftir því sem kostur er. Endurskoðun á greiðsluþátttöku sjúklinga fyrir heilbrigðisþjónustu er fyrst og síðast spurning um sanngjarnt og réttlátt greiðslukerfi sem er jafnframt gegnsætt og auðskiljanlegt fólki. Ein
178
á nýja nálgun við hagstjórn sem tekur mið af velsæld fólks. „Hagfræði hefur veruleg áhrif á stefnumótun og ákvarðanir stjórnvalda, á vinnumarkaði og við lagasetningu. Hagfræði er félagsvísindagrein en áherslan á stærðfræðileg rök í fræðunum leiðir ... fyrir afkomendurna, „Við í verkalýðshreyfingunni erum fulltrúar vinnandi fólks og við getum saman stuðlað að samfélagi jöfnuðar sem fólk langar til að búa í. Saman erum við sterk og saman getum við breytt heiminum.“
179
og þá stefnu sem bandalagið hefur mótað á síðustu þingum. BSRB hefur beitt sér fyrir lengingu fæðingarorlofsins og því að þak á greiðslur verði hækkað. Þá hefur bandalagið einnig lagt mikla áherslu á að fyrstu 300 þúsund krónurnar af launum fólks verði ... ekki skertar í fæðingarorlofi til að auðvelda tekjulægra fólki að taka fæðingarorlof.
BSRB hefur einnig beitt sér fyrir því að bilinu milli fæðingarorlofs og dagvistunarúrræða, svonefndu umönnunarbili, verði eytt
180
starfslok í kjarasamningi við 65 ára aldur. Þar skipti máli að viðkomandi starfsmenn áttu rétt á lífeyrisgreiðslum eftir starfslok. Rökin eru þá þau að aðilar vinnumarkaðarins hafa komið sér saman um ákveðna stefnu um skipulag á vinnumarkaði, að fólk fari ... á lífeyri á ákveðnum tíma og þannig opnist störf fyrir ungt fólk. Hér skiptir meðalhófið máli, að ekki sé gengið lengra en eðlilegt og sanngjarnt er til að ná fram settu markmiði