281
það. Sé litið til þeirra sem hafa stutta skólagöngu að baki, er það einungis 18%. Á Íslandi er staðan enn verri en samkvæmt Hagstofu Íslands sækja 19,4% sí- og endurmenntun og fer sú tala lækkandi. Þegar litið er til þeirra sem hafa stutta skólagöngu að baki
282
sem Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands gerði fyrir BSRB og Rúnar Vilhjálmsson prófessor að í huga almennings er það almannaþjónustan sem er mikilvægust fyrir hagsæld þjóðarinnar. Flestir nefna heilbrigðisþjónustuna og menntakerfið, en á hæla þess eru það samgöngur ... mikilvæg þessi störf eru.
Könnunin var gerð af Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands fyrir Rúnar Vilhjálmsson prófessor. Kostnaður við gerð könnunarinnar var greiddur af BSRB. Könnunin var gerð í mars 2021. Alls svöruðu 842 meðlimir í netpanel
283
við reksturs þess og fráleitt að gefa þeim þáttum sama vægi og veigamestu þáttum kerfisins eins og einhverjir gagnrýnendur hafa kosið að gera.
Afar lítill áhugi á einkarekstri.
Könnunin var unnin af Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands ... fyrir Rúnar Vilhjálmsson, prófessor í félagsfræði við hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands, en BSRB greiddi fyrir könnunina. Eins og Rúnar benti á í fyrirlestri á opnum fundi þar sem niðurstöðurnar voru kynntar er áhugi almennings á einkarekstri
284
Íslands.
Afar lítill áhugi er meðal almennings á því að skera niður útgjöld til heilbrigðismála. Þannig vilja aðeins um 2,5 prósent að minna fé verði varið til heilbrigðiskerfisins. Um 19,6 prósent vilja óbreytt útgjöld, en 77,8 prósent vilja auka ... þau frá því sem nú er.
Rúnar kynnti niðurstöður könnunarinnar, sem unnin var af Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands, á opnum fundi BSRB miðvikudaginn 26. maí 2021. Hægt er að horfa á upptöku frá fundinum hér að neðan.
Talsverður munur var á afstöðu
285
má finna hér að neðan.
Samkomubann hefur verið í gildi á Íslandi vegna útbreiðslu kórónaveirunnar frá mánudeginum 16. mars. Í því felst að samkomur þar sem fleiri en 100 koma saman eru bannaðar. postur@styrktarsjodur.bsrb.is.
Landssamband lögreglumanna.
525-8360. ll@logreglumenn.is.
Póstmannafélag Íslands.
525-8370 og 892-6560. pfi
286
Aðgengi að hreinu og góðu drykkjarvatni, beint úr krananum, telst sjálfsagt mál á Íslandi en það er ekki svo víða um heim. BSRB hefur, eins og önnur samtök launafólks víða um heim, barist fyrir því að óhindrað aðgengi almennings að neysluvatni
287
reglulega stöðuna á því og í þriðja lagi að bregðast við þegar frávik myndast frá þeirri stöðu. Þetta hljómar einfalt en reynist flókið í framkvæmd. Ísland stendur framarlega miðað við marga samfélagslega mælikvarða en á sama tíma verðum við að hafa metnað
288
prófessor í félagsfræði við Háskóla Íslands, kynna helstu niðurstöður nýrrar skoðanakönnunar sem unnin var í samvinnu við BSRB. Þar var meðal annars spurt um ólík rekstrarform í heilbrigðisþjónustunni, fjármögnun hennar og fleira. Að loknu erindi Rúnars mun
289
en það eru Landssamband lögreglumanna, Landssamband slökkviliðs- og sjúkraflutningamanna og Póstmannafélag Íslands. Félögin þrjú sjá
290
Yfirgnæfandi meirihluti landsmanna er andvígur einkarekstri í heilbrigðiskerfinu samkvæmt nýrri rannsókn Rúnars Vilhjálmssonar, prófessors í félagsfræði við hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands. Andstaðan við einkarekstur hefur aukist verulega ... á undanförnum árum. Árið 2006 töldu 81,5% rétt að auka útgjöldin. Hlutfallið var komið upp í 90,9% í sambærilegri könnun árið 2015 og er nú komið í 91,9%.
Aðferðafræðin.
Könnunin var gerð af Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands fyrir Rúnar
291
samantekt á rétti foreldra til fæðingarorlofs á Norðurlöndunum. Þannig er lengd orlofsins samanlagt 39 vikur á Íslandi, 44 í Finnlandi, 48 í Danmörku og 49 í Noregi. Orlofið er mun lengra í Færeyjum, 62 vikur, en lengst í Svíþjóð, 69 vikur, eða 16 mánuðir ... á mánuði. Það er umtalsvert lægra en þakið á Íslandi, sem eru 370 þúsund krónur. Á hinum Norðurlöndunum eru hámarksgreiðslur mun hærri. Þær eru um 437 þúsund í Svíþjóð, 474 þúsund í Færeyjum, 640 þúsund í Finnlandi og 673 þúsund í Noregi
292
Í þessu samhengi er vert að hafa í huga að einna minnstar líkur eru á að störfum í heilbrigðis- og félagsþjónustu muni fækka vegna áhrifa af tæknibreytingum og þróun gervigreindar.
Öldruðum fjölgar hraðar hér á landi.
Tölur fyrir Ísland ... fram að samkvæmt nýrri könnun sem Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands vann fyrir BSRB vill stærstur hluti þjóðarinnar, um 78 prósent, að hið opinbera verji meira fé til heilbrigðisþjónustu en nú er gert. Það er því ljóst að almenningur er mjög meðvitaður
293
%.
Sigurður Snævarr hagfræðingur er höfundur skýrslu sem byggð er á rannsókn Hagstofu Íslands og aðgerðahópsins. Sigurður kynnti helstu niðurstöður rannsóknarinnar en hún byggist á miklum gagnagrunni um laun og margvíslega þætti um stöðu launamanna og tekur ... að kynbuninn launamun megi að verulegu leyti rekja til kynjaskiptingar starfa. Dr. Kolbeinn Stefánsson félagsfræðingur sagði í erindi sínu að niðurstöður rannsóknar um skiptingu heimilisstarfa á Íslandi sýni að líkt og á vinnumarkaði hafi dregið þar úr kynjamun ....
Skipting heimilisstarfa á Íslandi 2005-2013.
Guðný Einarsdóttir, sérfræðingur í fjármála- og efnahagsráðuneytinu
294
Dagforeldrum fer fækkandi á Íslandi og afar lítil nýliðun í þeirri stétt og því fá börn sem fá inni þar.
Heimgreiðslur draga úr atvinnuþátttöku kvenna.
BSRB, stærstu heildarsamtök launafólks á opinberum markaði, er á móti því að heimgreiðslur ... , við 12 mánaða aldur, en Ísland er eina Norðurlandið þar sem börn eiga engan lögbundinn rétt til leikskólavistar. Samt er leikskóli skilgreindur sem fyrsta skólastigið og flest sammála um það mikilvæga hlutverk sem hann gegnir í þroska barna ... . Sveitarfélögin þurfa svo að spýta í lófana til þess að uppfylla eigin markmið um 12 mánaða inntökualdur barna. Það skiptir máli fyrir börnin, báða foreldra og samfélagið allt. Ísland vill vera land sem státar sig af besta árangri í jafnrétti kynjanna
295
hvort sem litið er til Íslands eða alþjóðasamfélagsins. Við búum í heimi þar sem verðmætum er skipt með mjög misjöfnum hætti á milli fólks. Bandaríski hagfræðingurinn Joseph Stiglitz hefur komist að þeirri niðurstöðu að heimsframleiðslan hafi árið 2008 náð ... útgjöldum. Lífskjararannsókn Hagstofu Íslands fyrir árið 2021 sýnir að um 38 þúsund íslensk heimili, eða um fjórðungur, áttu á því ári erfitt með á ná endum saman. Það átti við um 52% einstæðra foreldra. Var þetta staðan áður en verðbólgan og vextir tóku ... að langtímamarkmiðum sem e.t.v. raungerast aldrei. Í því samhengi lét hann falla þau fleygu orð „til lengri tíma litið erum við öll dauð“.
Til þess að tryggja efnahagslegan stöðugleika þarf einnig að tryggja félagslegan stöðugleika. Ísland er á flesta
296
er vinna hafin hjá Alþýðusambandi Íslands við að meta hvort forsendur sem lágu til grundvallar þegar kjarasamningar á almennum markaði voru gerðir séu brostnar. Verði það niðurstaðan að svo sé er hægt að segja þeim samningum upp fyrir 28. febrúar
297
launafólks grundvallarréttur sem verndaður er skv. stjórnarskrá lýðveldisins íslands nr. 33/1944 og Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994..
BSRB telur að ekki þurfi að fara
298
Á dögunum hlaut Varða – rannsóknarstofnun vinnumarkaðarins styrk úr Vísindasjóði Orkuveitu Reykjavíkur, VOR, til að framkvæma rannsókn á stöðu foreldra á Íslandi með tilliti til möguleika þeirra til að samræma fjölskyldu- og atvinnulíf út
299
er að varpa ljósi á aðstæður og reynslu viðmælenda og ná fram upplýsingum um hvaða leiðir þær telja vera til staðar til að auka virkni og þátttöku á vinnumarkaði eða auknum stuðningi til náms.
Úthlutun úr Jafnréttissjóði Íslands fór fram við hátíðlega
300
um að heimilt sé að segja upp samningum sé samningum á almenna vinnumarkaðinum sagt upp. Nú hafa bæði Alþýðusamband Íslands og Samtök atvinnulífsins staðfest að það verði ekki gert heldur verði staðið við ákvæði lífskjarasamningsins.
Til að koma til móts