181
að sameiginlegri kröfu félaganna um að starfsfólk sveitarfélaga, sem vinna m.a. á leikskólum, grunnskólum, sundlaugum, íþróttamiðstöðvum og þjónustu við fatlað fólk fái sömu laun fyrir sömu eða sambærileg störf innan sömu stofnunar eða sveitarfélags ... hvaða stofnanir verkfallið nær yfir.
„Þessi staða kemur okkur mjög á óvart enda fórum við fram með mjög hófsamar kröfur til skamms tíma. Hins vegar virðist Samband íslenskra sveitarfélaga hafa skilið eftir samningsviljann heima og sýnir starfsfólki
182
tíma eru æ fleiri að átta sig á því að þær stofnanir sem við treystum á í þessari baráttu upp á líf og dauða hafa verið fjársveltar um langt árabil sem hefur leitt til þess að mikið og langvarandi álag hefur verið á starfsfólkið. Sama fólk og nú ber ... vegna niðurskurðar í almannaþjónustu. Engu að síður fara stjórnvöld nú enn og aftur fram með ósanngjarnar aðhaldskröfur á opinberar stofnanir sem munu leiða til aukins álags á starfsfólk sem var langþreytt fyrir og er nú komið að niðurlotum. Þetta á ekki eingöngu ... Árið 2020 mun líklega seint líða úr minni flestra. Þetta ótrúlega ár hófst með undirbúningi fyrir umfangsmestu verkföll opinberra starfsmanna í manna minnum. Þar sem við stóðum í þeim stórræðum grunaði okkur ekki að það yrði síður en svo ástæðan ... fyrir því að árið 2020 yrði greypt í minni okkar allra.
Eins og allir þekkja hefur heimsfaraldur kórónaveirunnar sett sitt mark á þetta ár. Opinberir starfsmenn hafa staðið í framlínunni í baráttunni við þennan vágest. Faraldurinn hefur kallað á samvinnu ... þá verið lausir í rúmt ár. Í ársbyrjun var orðið ljóst að til að ná fram kröfum okkar þyrfti að grípa til verkfallsaðgerða og undirbúningur fyrir þær einkenndi fyrstu mánuði ársins. Við héldum fjölmennan baráttufund í lok janúar og fundum fyrir afgerandi stuðningi
183
árum hafa æ fleiri ríki og alþjóðlegar stofnanir verið að þróa aðferðir í stefnumótun til að stuðla að öflugri og sjálfbærari samfélögum með aukinni áherslu á mælingar á almennri velsæld.
Forsætisráðherra hefur þegar kynnt alls 39 mælikvarða
184
í Eldvarnagetrauninni 2013 og neyðarverði ársins verður veitt viðurkenning. Hanna Birna Kristjánsdóttir innanríkisráðherra flytur ávarp við athöfnina..
112-dagurinn er samstarfsverkefni stofnana
185
víkkaðar, fremur en aflagðar.
. Opinberar stofnanir glíma við margvíslegan vanda, sem hefur ekki verið nægilega mikill gaumur gefinn af stjórnvöldum fram til þessa. Mikil starfsmannavelta er vandamál sem erfitt hefur reynst að ná tökum á. Kannanir ....
. Undanfarin ár hafa sérhagsmunahópar atvinnurekenda á almennum vinnumarkaði gert þá kröfu að ákvæði um áminningu verði fellt úr starfsmannalögum. Meginröksemdirnar hafa verið að jafna þurfi réttindi milli almenna og opinbera vinnumarkaðarins og auka hagkvæmni
186
Norden Business, en á henni má finna tengla á samtök, stofnanir og stjórnvöld sem veita upplýsingar um hvernig eigi að stofna fyrirtæki, ráða vinnuafl og efla viðskipti milli Norðurlandanna.
Upplýsingarnar, sem eiga að auðvelda starfsemi
187
Á baráttudegi kvenna, 24. október 2014, undirritaði Eygló Harðardóttir, félags- og húsnæðismálaráðherra reglugerð nr. 929/2014, um vottun á jafnlaunakerfum fyrirtækja og stofnana á grundvelli staðalsins ÍST 85:2012. Reglugerðin hefur stoð í lögum nr. 10/2008 ... , um jafnan stöðu og jafnan rétt kvenna og karla. .
Markmið reglugerðarinnar er að jafnlaunakerfi fyrirtækja og stofnana séu vottuð í samræmi við alþjóðlegar kröfur sem gilda um vottun og vottunaraðila. Í reglugerðinni er kveðið á um kröfur
188
væri að kalla aðgerðirnar niðurrif. Miðað við stöðuna eins og hún birtist okkur núna er þessum stofnunum ómögulegt að standa undir lögboðnum hlutverkum sínum..
Maður spyr sig ... þess vegna óhjákvæmilega að því hvort þetta sé það sem koma skal? Megum við eiga von á því að fjöldi stofnanna og opinberra fyrirtækja þurfi að segja upp allt að fimmtungi starfsmanna sinna? Er það stefna stjórnvalda að hola stofnanir svo mikið að innan að starfsemi
189
Konur eru í meirihluta nemenda á háskólastigi.
Við stofnun Háskóla Íslands árið 1911 fengu konur rétt til að stunda embættisnám og það ár var ein kona við nám í skólanum. Nokkrum árum síðar, 1917, lauk Kristín Ólafsdóttir háskólaprófi ... . Hér á landi voru stofnaðir kvennaskólar á 19. öld og húsmæðraskólar á fyrri hluta 20. aldrar. Eftir því sem leið á öldina fjölgaði konum í t.d. hjúkrunar- og kennaranámi og þeim sem luku stúdentsprófi og fóru í háskóla.
Árið 1886 var konum veitt ... heimild til að taka próf frá Lærða skólanum (stúdentspróf) en þær fengu ekki heimild til að sitja skólann fyrr en 1904. Fyrsta konan sem sat í skólanum og lauk stúdentsprófi þaðan var Laufey Valdimarsdóttir árið 1910. Framan af öldinni tóku ... fáir stúdentspróf og mjög fáar konur voru í þeim hópi fram að síðari heimsstyrjöld. Á síðari hluta aldarinnar tók nemendum að fjölga verulega í framhaldsmenntun af ýmsu tagi og hvað varðar brautskráða stúdenta þá hafa konur verið í meirihluta frá árinu 1979.
.
Menntunarstaða árin 2003 og 2023.
Gögn Hagstofunnar um menntunarstöðu ná til ársins 2003 en það ár voru konur um 54% háskólamenntaðra, en tveimur áratugum seinna hefur háskólamenntuðum fjölgað mikið og konur eru nú 59% allra háskólamenntaðra
190
var umsjónar- og ábyrgðaraðili verkefnisins en fulltrúar frá aðilum vinnumarkaðarins sátu í stýrihópi þess. 12 fyrirtæki og stofnanir tóku þátt í verkefninu, um 30 vinnustaðir innan mismunandi starfsgreina, svo sem verslunar og þjónustu, fræðslu ...
Haustið 2011 fór VIRK Starfsendurhæfingarsjóður af stað með Virkan vinnustað, metnaðarfullt 3ja ára þróunarverkefni um forvarnir á vinnustað og endurkomu einstaklinga til vinnu eftir veikindi eða slys. VIRK
191
og hættan á að missa lífsviðurværið er alltaf yfirvofandi ef viðkomandi ruggar bátnum, krefst úrbóta í vinnuumhverfi eða kjarabóta. Einstaklingur getur í flestum tilvikum ekki staðið á móti stóru fyrirtæki eða stofnun. Það sama gildir um hóp af einstaklingum ... sem eru í verktakasambandi við sama aðila.
Ég er ekki með svarið við því hvernig stéttarfélögin, og þá hvaða stéttarfélög, eiga að huga að réttindum sjálfstætt starfandi einstaklinga. Það þurfa stofnanir þeirra og forystufólk að ákveða. Við eigum dæmi úr sögunni ... var forysta stéttarfélagsins sem ég vann hjá á þeim tíma hikandi í umræðu um réttindi sjálfstætt starfandi, því mörg þeirra voru ekki meðlimir í félaginu, þannig það varð ekkert úr neinu á þeim tíma. Þetta eru nokkur ár síðan og ég hef lært margt
192
sem miðlað er til starfsmanna og stjórnenda stofnana. Aldrei áður hefur verið samið um viðlíka vinnutímabreytingar. Verkefnið er því bæði framandi og krefjandi en meginmarkmið breytinganna er að stuðla að umbótum í starfsemi stofnana, bæta vinnustaðamenningu ... . Það er ekki rétt, enda ljóst að hverjum starfsmanni er nauðsynlegt að komast frá verkefnum sínum í stutta stund og nærast. Með því að setja útfærsluna í hendur stofnana er starfsfólki og stjórnendum falið að finna leið til að skipuleggja vinnutímann betur
193
Á dögunum var haldinn fundur í norrænum og þýskum samstarfshópi um jafnrétti á vinnumarkaði. Um er að ræða samstarfvettvang milli norrænna og þýskra stéttarfélaga sem og stofnunar Friedrich Ebert, þýsk lýðræðisstofnun sem starfar víða um heim ... aukast mjög á næstu árum vegna fólksfjölgunar og hækkunar lífaldurs.
Leiðrétting á verðmætamati starfa.
Rachel Mackintosh, aðstoðarframkvæmdastjóri ETU sem er stéttarfélag á Nýja Sjálandi fyrir starfsfólk á almennum markaði ... sem er í vinnslu hjá forsætisráðherra.
Sýnileiki kvenna í kjarasamningsviðræðum mikilvægur.
Barbara Helfferich, ráðgjafi í jafnréttismálum hefur starfað að stefnumótun í jafnréttismálum um marga ára skeið og er til að mynda ein
194
með ákveðnar atvinnugreinar á meðan aukin þörf hefur verið fyrir starfsfólk hjá ýmsum stofnunum ríkis og sveitarfélaga til að bregðast við faraldrinum, sem bætist við aukna þjónustuþörf vegna fjölgunar landsmanna og hlutfallslegrar fjölgunar aldraðra ... að lykilstarfsfólkið er ekki fólkið á gólfinu sem býr til verðmætin, en það er önnur saga.
Í þessum nýjustu umkvörtunum er vitnað í bráðabirgðatölur Hagstofunnar um þróun starfsmannafjölda og heildarlaunagreiðslna á síðasta ári. Á árinu 2021, sem við vitum öll
195
til þessarar stóru kvennastéttar er í gegnum svokallaða stofnanasamninga en í þeim eiga einstaka stofnanir að bæta kjör einstakra stétta. Samt eru þessi samtöl okkar við fulltrúa heilbrigðisstofnana (ekki síst Landspítalans) um stofnanasamninga eins ... Hér í jafnréttisparadísinni Íslandi og á árinu 2023 er við lýði kynbundinn launamunur, kynskiptur vinnumarkaður, kynbundið ofbeldi, kynbundinn framgangsmáti á vinnustöðum, kynbundin skipting á hinni svokölluðu ... af konum eru minna metin í launum en hefðbundin karlastörf. Konur búa því enn við launamisrétti sextíu árum eftir að launajafnrétti var leitt í lög á Íslandi. Lögin tala um jafnrétti. Stjórnarskráin talar einnig um jafnrétti. En samfélagið tryggir
196
og nýtingu tölvutækni og auki þannig mun milli fátækari ríkja og þeirra betur settu.
Fyrirtæki og stofnanir í löndum sem standa framar tæknilega hafa getað nýtt sér fjarvinnu og vinnu að heiman í meira mæli og fólk því síður misst ráðningarsamband ... COVID-19 heimsfaraldurinn virðist hraða þeirri þróun á vinnumarkaði sem spáð hefur verið á komandi árum þar sem störfum innan ákveðinna starfsgreina mun fækka á meðan ný störf verða til í öðrum geirum.
Á undanförnum árum ... á að þjálfa ungt fólk í innan skólakerfisins. Þörf fyrir hæfniþætti á vinnumarkaði er að breytast og á eftir að taka frekari breytingum á komandi árum. Rannsóknir sýna að fólk sem hefur tileinkað sér ákveðna hæfni stendur betur á vinnumarkaði en aðrir, verður ... hratt við breyttum aðstæðum, og eins að sí- og endurmenntunarkerfinu séu tryggð næg úrræði og fjármagn til að mæta þeim auknu áskorunum sem fylgja breytingum á vinnumarkaði á komandi árum.
197
Áramótin ganga í garð með nokkurri óvissu á opinberum vinnumarkaði. Fjárlög næsta árs gera ráð fyrir niðurskurði mjög víða í hinu opinbera kerfi og enn eigum við eftir að sjá hvernig margar af stofnunum landsins bregðast við minni fjárheimildum. Þá er enn ... félagar..
Um leið og ég vil þakka ykkur fyrir árið sem senn er á enda vil ég horfa fram á veginn til þeirra verkefni sem við erum að fara að taka okkur fyrir hendur ... og þarf líka að huga að lengingu orlofstímans. Jafnræði kynjanna við umgengni og uppeldi barna er megin tilgangur fæðingarorlofslaganna. Það hefur því miður sýnt sig að karlar nýta sér fæðingarorlof í mun minna mæli nú en á árunum fyrir hrun. Skýring þess liggur helst ... körlum færi á að taka þátt í heimilisstörfum og njóta samvista við börn sín á fyrstu árum æviskeiðs þeirra til jafns við konur. Það hefur jafnframt sýnt sig að um leið og jafnrétti eykst á heimilum eykst jafnrétti á vinnumarkaði. Ávinningur slíkra aðgerða ... gæti því komið víða fram..
Annað mál sem taka verður traustum tökum á komandi ári eru húsnæðismálin. Nú hafa aðgerðir sem miða að leiðréttingu verðtryggðra íbúðalána
198
sé.
„Flestar af þeim opinberu stofnunum sem nú eru undir gríðarlegu álagi hafa búið við fjársvelti um árabil sem hefur leitt til langvarandi álags á starfsfólk,“ segir í umsögn BSRB. „Fyrir liggur að viðbótarkostnaður Landspítala hleypur á milljörðum króna ... en fleiri stofnanir munu þurfa á viðbótarfjárveitingum að halda og mikilvægt er að þeim verði mætt að fullu og tímanlega. Það þarf nýja nálgun á opinbera þjónustu svo að þjónustan geti staðið undir auknum kröfum samhliða faraldrinum og til framtíðar
199
vilji að heilbrigðisþjónustan sé veitt af opinberum stofnunum að mestu.
Má ekki raska lögbundinni þjónustu.
Sigurbjörg sagði skýrt í lögum að við val á viðsemjendum um heilbrigðisþjónustu skuli gæta þess að raska ekki þeirri þjónustu ... fundaði með heilbrigðisráðherra.
Áform um frekari einkavæðingu í heilbrigðiskerfinu ganga þvert gegn þeirri stefnu sem BSRB hefur talað fyrir árum og áratugum saman. Á fundi forystu BSRB með heilbrigðisráðherra nýverið var lögð þung áhersla
200
bæði þegar kemur að samfélagslegum málum en einnig réttindum launafólks. Við nefnum gjarnan allt frá byggingu Landspítala, orlofsrétt, veikindarétt, atvinnuleysistryggingar, lífeyrisréttindi, fæðingarorlof eða stofnun Bjargs – íbúðafélags ASÍ og BSRB ... við samfélag sem lækkar skatta á þá ríkustu á sama tíma og gerðar eru aðhalds- og niðurskurðarkröfur til mikilvægra stofnana í heilbrigðis- og félagsþjónustu og menntakerfinu.
Við verðum að tryggja sterkt velferðarkerfi sem greiðir laun í samræmi ... Kæru félagar, til hamingju með daginn!.
Sterk hreyfing - sterkt samfélag – er slagorð dagsins í dag.
Eitt meginverkefni stéttarfélaga í áranna rás hefur falist í því að vekja vinnandi fólk til meðvitundar um vald sitt til að knýja ... fram breytingar á samfélaginu. Samfélag á forsendum fjöldans en ekki þeirra fáu. Samfélag sem einkennist af mennsku - þar sem öll hafa sömu tækifæri til að búa við frið, jöfnuð og réttlæti.
Á baráttudegi verkalýðsins ár hvert minnumst við því stóru sigrana ... og sér og allflest virðast orðin sammála um það. Eftir mikla vinnu og þrýsting af hálfu verkalýðshreyfingarinnar réðust ríki og sveitarfélög því loks í heljarinnar stefnumótun og undirrituðu að lokum samkomulag um stóraukið framboð íbúða á árunum 2023 – 2032