361
Kjararáð heldur áfram að vera leiðandi í launamálum opinberra starfsmanna með ákvörðunum um launakjör sjö embættismanna og allra sendiherra ... sem gerðar voru opinberar fyrir helgi. BSRB hefur margítrekað mótmælt því að ráðið hækki laun æðstu ráðamanna þjóðarinnar verulega og mun líta til þess fordæmis sem ráðið hefur sett þegar kemur að gerð kjarasamninga.
Athygli vekur að ráðið
362
Félagslegt heilbrigðiskerfi, einkavæðingin og hagsmunir sjúklinga.. . Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir, lektor í opinberri stjórnsýslu við HÍ .... Aukinn einkarekstur á heilbrigðisþjónustu í opinberum kerfum: Helstu einkenni hans og áhrif til lengri tíma.. . Þórarinn Ingólfsson, formaður Félags íslenskra heimilislækna
363
Árni Stefán Jónsson, fyrsti varaformaður BSRB og formaður SFR, fjallaði í pistli á vef SFR í dag um tillögur hagræðingarhóps ríkisstjórnarinnar. Þar segir hann að eðli málsins samkvæmt snertir efni þeirra opinbera starfsmenn talsvert ... á að vinnu við jöfnun kjara og réttinda á opinberum og almennum vinnumarkaði verðið hraðað og endurskoðun laga á sviði starfsmannamála fari fram. „Hér er verið að setja grundvallarbreytingar á starfsumhverfi ríkisstarfamanna í saklaust gervi og rétt
364
á fjölmörgum vinnustöðum og mikla baráttu af hálfu BSRB. Þetta kemur fram í nýrri ritröð EPSU, Evrópusamtaka opinberra stéttarfélaga, sem varpar ljósi á styttingu ... mismunandi vinnustaðir hjá hinu opinbera þátt í tilraunaverkefnum sem skiluðu óyggjandi niðurstöðum: styttri vinnuvika jók verulega ánægju starfsfólks án þess að það kæmi niður á skilvirkni eða frammistöðu stofnana
365
Starfsfólk ríkis eða sveitarfélaga er almennt ráðið til starfa á mánaðarlaunum. Mismunandi getur verið hvort starfshlutfall sé 100 prósent eða lægra, eða hvort um tímabundna eða ótímabundna ráðningu sé að ræða. Almennt má segja að ótímabundin ... meðferð en starfsfólk með ótímabundna ráðningu. Þegar starfsfólk er ráðið í tímavinnu er hins vegar staðan önnur, og eru kjör þeirra almennt lakari en starfsfólks sem ráðið er til starfa á mánaðarlaunum. Engin sérstök lög hér á landi tryggja réttindi ... :.
Nemendum við störf í námshléum.
Starfsmönnum sem ráðnir eru til skamms tíma vegna sérstakra árvissra álagstíma ýmissa stofnana þó ekki lengur en 2 mánuði.
Starfsmönnum sem ráðnir eru til að vinna að sérhæfðum, afmörkuðum verkefnum ... .
Starfsmönnum sem starfa óreglubundið um lengri eða skemmri tíma þó aðeins í algjörum undantekningartilvikum.
Lífeyrisþegum sem vinna hluta úr starfi.
Í kjarasamningi við sveitarfélög kemur fram sú regla að sé reglubundin vinnuskylda ... um ríkisstarfsmenn. Samkvæmt vef Kjara- og mannauðssýslu ríkisins er litið svo á að ráða skuli starfsmann á föst mánaðarlaun þegar hann sinnir að minnsta kosti 1/3 hluta af fullu starfi.
En hvað þýðir það nákvæmlega að vera ráðinn í tímavinnu? Hér verður
366
í skaðabætur vegna ólögmætrar niðurlagningar á starfi..
Konan starfaði sem deildarstjóri launadeildar Seltjarnarnesbæjar þegar henni var tilkynnt með bréfi í september 2011 að starf ... hennar yrði lagt niður, sama dag og hún fékk bréfið í hendur. Þar var þess krafist að hún hætti störfum samdægurs. Þetta var sagt vegna endurskipulagningar á fjárhags-og stjórnsýslusviði sveitarfélagsins ... ..
Á sama tíma og ákvörðun var tekin um niðurlagningu starfs deildarstjóra launadeildar var ákveðið að stofna til nýs starfs á sviði starfsmannamála. Sækjendur málsins töldu því markmið stjórnenda sveitarfélagsins hafa einfaldlega verið að segja viðkomandi ... starfsmanni upp störfum og hafi uppsögnin verið dulbúin sem niðurlagning starfs..
Bærinn gat þó ekki að mati héraðsdóms og Hæstaréttar fært rök fyrir því hversvegna varð að leggja starf ... . Var þessi aðferð mjög meiðandi fyrir stefndu og til þess fallin að líta út eins og tilefni hefði verið verið til að víkja henni fyrirvaralaust úr starfi. .
Komst Héraðsdómur Reykjavíkur
367
til drykkjar og hreinlætis á viðráðanlegu verði.
Þrýst á Evrópusambandið.
EPSU – Evrópsk heildarsamtök opinberra starfsmanna, hafa einnig barist fyrir því að önnur evrópsk ríki bindi samskonar ákvæði í stjórnarskrár sínar, eins og Slóvenía
368
samninganefndarinnar í dag enda höfðu ráðamenn ríkissins í allan gærdag talað um góða stöðu ríkissjóðs og fjallað um aukin fjárframlög til hinna ýmsu málaflokka.
Í ræðu sinni lögðu ráðherrarnir áherslu á að aðilar vinnumarkaðarins, bæði hins opinbera og almenna
369
til að huga að þessu mikilvæga málefni. Markmið með deginum er að vekja sérstaka athygli á málefninu og hversu alvarlegt einelti er. Í tengslum við daginn 2011 undirrituðu fulltrúar stjórnvalda, sveitarfélaga, félagasamtaka og opinberra stofnana þjóðarsáttmála
370
orlofsdögum.
Með hliðsjón af framangreindu hefur verið tekin ákvörðun, í samráði við opinbera atvinnurekendur, að fresta niðurfellingu orlofsdaga. Í tilfelli starfsfólks ríkis og Reykjavíkurborgar hefur niðurfellingu verið frestað til 30. apríl 2024
371
Á undanförnum áratugum hafa vinnustaðir tekið breytingum og vinna starfsmenn störf sín í meira mæli við tölvu og þá almennt í sitjandi stöðu. Þeir sem sinna slíkum störfum þekkja margir hverjir þær afleiðingar sem langvarandi seta getur haft ... hefur umræða um kyrrsetu náð eyrum fólks og fólk því orðið meðvitaðra um rétta líkamsbeitingu í sínum störfum. Hreyfing og virkni í frítíma hefur einnig mikil áhrif á það hvort langvarandi seta á vinnutíma bitni mikið eða lítið á viðkomandi.
Í nýlegri ... könnun sem tók til 45.000 vinnustaða í 33 Evrópuríkjum töldu 61 prósent svarenda langvarandi setu vera áhættuþátt í störfum starfsmanna sinna. Of mikil kyrrseta er talin vera sérstaklega mikið vandamál á vinnustöðum þar sem meirihluti starfsmanna vinnur ... skrifstofustörf og lítill hluti starfsins krefst líkamlegs erfiðis. Kyrrseta til lengri tíma er talin hafa slæm áhrif á stoðkerfi líkamans og talin geta leitt til vandamála eða verkja tengdum stoðkerfinu.
Athygli vekur að kyrrseta er talinn meiri ... áhættuþáttur samkvæmt sömu könnun heldur en störf sem felast í að lyfta eða hreyfa fólk og lyfta þungum hlutum. Þannig töldu 54 prósent svarenda það vera áhættuþátt í störfum starfsmanna sinna. Þar getur rétt líkamsbreyting skipt sköpum, rétt eins
372
og finnast það sem konur gera síður merkilegt.
Eru kvennastörf minna virði en karlastörf.
Flestar kvennastéttir í heilbrigðiskerfinu og menntakerfinu eiga uppruna sinn að rekja til ólaunaðra starfa kvenna, þær voru heima ... með börnin, þrifu og önnuðust sjúka. Þau njóta minni virðingar en hefðbundin karlastörf og samfélagið er enn að venjast því að borga fyrir þau. Í dag fúnkerar samfélagið ekki án þessara starfa, segir Sóley. „Virði kvennastarfa er eins og það er í dag ... því þau hafa verið ólaunuð í gegnum tímans rás. Þau hafa verið ósýnileg og ýmist verið unnin heima eða þegar karlarnir eru farnir úr vinnunni. Konurnar hafa lítið sést.“.
Það þarf átak til að breyta verðmætamati samfélagsins gagnvart þessum störfum. „Þetta kemur ... fram tillögur að aðgerðum til að útrýma launamun sem stafar af kynskiptum vinnumarkaði og hafa að leiðarljósi að leiðrétta kerfisbundið vanmat á störfum þar sem konur eru í meirihluta.
Helstu niðurstöður starfshópsins snéru að mikilvægi þess að halda ... þróunarverkefni um mat á virði starfa að því markmiði að skapa verkfæri sem fangar jafnvirðisnálgun laganna. Sú vinna er einnig hafin og búið er að velja fjóra vinnustaði hjá ríkinu til að bera saman. Þá lagði hópurinn til þróun samningaleiðar á íslenskum
373
kosninga, ekki síst til að auka traust á störf stjórnvalda..
„Framundan eru kosningar til sveitastjórna. Loforðaflaumurinn er þegar byrjaður að dynja á okkur og þar lofa flestir ... úrbótum á því sem ég hef nefnt hér á undan. Ég vona sannarlega að staðið verði við að efla nærþjónustuna, aukið verði framboð á leiguhúsæði, að betur verði gert við barnafjölskyldur, tekjulága og þá sem þurfa að reiða sig á aðstoð hins opinbera
374
Ný skýrsla Vörðu – Rannsóknarstofnunar vinnumarkaðarins sýnir að staða þeirra sem starfa við ræstingar er verri en þeirra sem eru í öðrum störfum á öllum mælikvörðum.
Tæplega 6 af hverjum 10 sem starfa við ræstingar eiga erfitt með að ná ... endum saman og tæplega 2 af hverjum 10 búa við efnislegan skort. Þá er lægra hlutfall þeirra en fólks í öðrum störfum sem metur líkamlegt heilsufar gott (39% á móti 50%) og andleg líðan mælist sömuleiðis mun verri meðal þeirra sem starfa við ræstingar ... . Til viðbótar hafa þau sem starfa við ræstingar í meira mæli orðið fyrir réttindabrotum á síðastliðnum 12 mánuðum.
Í skýrslunni er að finna ítarlega greiningu á niðurstöðum rannsóknarinnar.
„Við erum að tala hér um hóp fólks sem sinnir ... gríðarlega mikilvægum störfum sem að mælist með talsvert verri lífsskilyrði á öllum mælikvörðum en annað fólk á vinnumarkaði. Það er auðvitað óboðlegt og ljóst að þurfi að taka til hendinni til að tryggja fólki sem starfar við ræstingar ásættanleg launakjör
375
mismunandi störfum. Laun eru almennt lægri hjá þeim starfsstéttum þar sem konur eru í meirihluta en bent hefur verið á að konur frekar en karlar vinna í nánum samskiptum við annað fólk sem veldur bæði tilfinningalegu álag og skapa óáþreifanleg verðmæti ... fyrir samfélagið. Hefðbundin karlastörf hins vegar fela oft í sér sköpun á áþreifanlegum verðmætum. Þessi munur ýtir undir ólíkt virðismat á þessum störfum. Sjúkraliðastéttin er ein þeirra stétta sem vinnur í nánum samskiptum við fólk og skapar óáþreifanleg ... verðmæti, en um 98 prósent sjúkraliða eru konur. Rekja má stóran hluta launamunar til kynskipts vinnumarkaður og kynjaskekkju í mati samfélagsins á hefðbundnum kvenna- og karlastörfum.
Lífseig samfélagssýn.
Vanmat á störfum kvennastétta ... karlastörf og illa launuð kvennastörf sé eðlilegur þáttur í samfélagsgerð okkar. Krafan um að greiða skuli konum og körlum jöfn laun fyrir jafnverðmæt störf er hins vegar bæði eðlileg og sanngjörn og undarlegt að baráttan fyrir launajafnrétti hafi staðið yfir ... , var starfshópur um endurmat á störfum kvenna skipaður. Starfshópurinn hefur nú skilað tillögum sínum og leggur til að stofnaður verði aðgerðahópur um launajafnrétti. Aðgerðarhópurinn fengi meðal annars það hlutverk að greina vandann með því að setja af stað
376
og heilbrigðisþjónustan, löggæsla, samgöngur og fleira. Þar þarf fyrst og fremst að horfa til þess að almenningi um allt land sé tryggð góð þjónusta. Slíkt er ekki hægt nema almannaþjónustan sé í höndum hins opinbera sem skipuleggi, stýri og fjármagni hana með jafnan rétt
377
Frumvörpin, sem ekki hafa verið gerð opinber, munu samkvæmt fréttum fjölmiðla setja deiluaðilum frest til að ná samningum til 24. júní. Takist það ekki verður gerðardómur kallaður saman og rétturinn til að semja tekinn af deiluaðilum. . Með þessu
378
við fengið Rúnar Vilhjálmsson, prófessor í félagsfræði við hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands, Sigurbjörgu Sigurgeirsdóttur, dósent í opinberri stjórnsýslu við Háskóla Íslands, og Þórarinn Ingólfsson, formann Félags íslenskra heimilislækna
379
Kynjabókhald BSRB fyrir síðasta starfsár hefur nú verið gert opinbert. Jafnréttisnefnd BSRB hefur í samræmi við ályktun sem samþykkt var á 42. þingi bandalagsins látið
380
.
Stjórn BSRB lýsir vonbrigðum sínum með fjárlagafrumvarp ríkisstjórnarinnar. Fyrstu verk nýrrar stjórnar voru að hafna milljarða tekjum frá útgerðinni og ferðaþjónustunni. Þess í stað á að rétta hallann með niðurskurði á opinberri þjónustu, afnámi vaxta